Denetimi Yapılmayan Asansörler Tehlike Saçıyor!

“Asansör İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliği” hükümlerine göre bina yöneticileri, kullanıcıların can ve mal güvenliğinin sağlanması amacı ile yılda en az bir kere asansörlerin kontrolünü, ayda bir kere de bakımını yaptırmaktan sorumludur. Ancak kontrol ve bakımları yapılmayan asansörler; can kayıpları, kalıcı yaralanmalar ile sonuçlanabilecek kazalara davetiye çıkararak, kullanıcılar için tehlike saçmaya devam ediyor.

Şubemizin 2016 yılı asansör kontrol verilerine göre Başkentte denetlediğimiz asansörlerin yüzde 50’si kırmızı etiket almış bulunmaktadır, yani kullanılamaz durumdadır. Yasal zorunluklara, diğer ilgili kuruluşlar ile Odamızın tüm çalışma ve uyarılarına rağmen “kamusal denetim eksikliği” sebebiyle rakamlar, Başkentte bile bu seviyelerin altına ne yazık ki düşmemektedir.

Kırmızı etiketli asansörlere dikkat

24 Haziran 2015 tarih ve 29396 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Asansör İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliği ile asansörlerin bakımları, yıllık periyodik kontrollerinin yapılması ve kontrol sonucunda güvenli olmadığı tespit edilen asansörlere yönelik gerekli önlemlerin alınmasına ilişkin hususlar yeniden düzenlenmiştir. Yine aynı yönetmelikte, sorumluluk alanları ile ilgili yasal düzenlemeler de yapılarak yetkilerin usulüne uygun kullanılmaması durumunda apartman yöneticilerine, ilgili idareye ve bakımcı firmaya yönelik olarak cezai hükümler getirilmiş; belediyeler, sınırları içerisindeki her asansörün yılda bir kez A tipi Muayene Kuruluşu tarafından kontrol edilmesini sağlamaktan ve yıllık kontrolün yapılıp yapılmadığını denetlemekten sorumlu kılınmıştır.

Yönetmelikte belirlenen kriterlere göre güvensiz asansörlere Kırmızı Etiket, kusurlu asansörlere Sarı Etiket, hafif kusurlu asansörlere Mavi Etiket, uygun asansörlere ise Yeşil Etiket yapıştırılarak ilgili idarelere bildirilmektedir. Kırmızı etiket yapıştırılan asansörlere 30, sarı etiket yapıştırılan asansörlere 60 gün içerisinde uygunsuzluklarının giderilmesi şartı getirilmiştir. Aksi durumda ilgili idare tarafından mühürlenerek kullanım dışı bırakılması zorunlu kılınmıştır.  Eksiklik kontrolü neticesinde güvensiz olduğu tespit edilmesine rağmen yönetmelikte belirtilen süreler sonunda güvenli hale getirilmeyen asansörlerin, güvenli hale getirilinceye kadar ilgili idare tarafından mühürlenerek hizmetten men edileceği hükmü eklenmiştir.

Yüzde 50’si kırmızı etiketli

Asansör İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliği kapsamındaki yıllık kontrollerin; kamusal denetim anlayışıyla, tekniğine uygun olarak uzman mühendisler tarafından yapılması ve bina sorumlularının asansörler konusundaki yükümlülükleri hakkında bilinçlendirilmesi kazaların önüne geçilebilmesinde oldukça önemlidir. Şubemiz yetkilileri her yıl düzenli olarak Ankara’daki tüm İlçe Belediyelerini ziyaret etmekte, duyarlı davranan belediyelerle halka açık bilgilendirme toplantıları gerçekleştirmenin yanı sıra “asansör denetim protokolleri” imzalamaktadırlar.

Bu kapsamda 2016 yılında Ankara’da A tipi Muayene Kuruluşu olan Odamız, protokol yapılan belediyelerin sınırları içinde 21.958 asansörün denetimini gerçekleştirmiştir. Deneyimli kontrol mühendislerimiz tarafından denetlenen asansörlerin, 6 ana başlık altında bütün bileşenleri ve mahalleri kontrol edilmiş; büyük çoğunluğunda imalat, montaj, yetersiz bakım ve işletmeden kaynaklanan önemli eksiklikler tespit edilmiştir.

Başkentte denetim yaptığımız asansörlerden 10.626 adedi Kırmızı Etiket; 633 adedi Sarı Etiket; 4.013 adedi Mavi Etiket; 6.686 adedi ise Yeşil Etiket almış bulunmaktadır. Kırmızı etiket alan asansör sayısı önceki yıllarda yüzde 80’lerde seyrederken, şubemizin Başkentte protokol imzaladığı belediyelerin sınırları içerisinde yaptığı çalışmalar sonucu, 2016 yılında bu oran yüzde 50’lere kadar gerilemiştir. Ancak sayı hala ürkütücü boyutlardadır.

Yaklaşık 50 bin asansörün var olduğu tahmin edilen Başkentteki bu tablo, asansörlerdeki denetimsizlikte Türkiye ortalamasının tahmini oranlarına ilişkin önemli bir veri sunmaktadır. Özetle; ülkemizdeki asansörlerin büyük bölümü denetlenememekte, denetlenebilen asansörlerin de çoğunluğu kırmızı etiket almaktadır. Yani kullanılmaları can güvenliği açısından büyük tehlike içermektedir.

Denetim sürecinde Meslek Odaları etkin kılınmalı

Güvenli, sağlıklı, çağdaş, planlı yapı ve kentlerin oluşumunda olduğu gibi asansör sistemlerinin de bilimsel, teknik proje ve uygulamalara gereksinimi vardır. Ülkemizde asansörlerin avan ve uygulama projelerine uygun olarak yapılmasını denetleme ve yapı kullanım izinlerini verme yetkisi (yapı denetim kuruluşları tarafından kontrol edilerek hazırlanan raporlar sonucu) yerel yönetimlere, mücavir alan sınırları dışında ise valiliklere verilmiştir. Ancak ülkemizde çok sayıda iskânsız bina bulunmakta ve bu binaların asansör denetimleri yapılamamaktadır. Bu durum, birçok binada can ve mal güvenliği açısından risk taşıyan asansörlerin çalışması anlamına gelmektedir. Bu tür risk taşıyan çok sayıda kamu kurumu binasının bulunduğu da göz ardı edilmemelidir. 24 Haziran 2015 tarih ve 29396 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Asansör İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliği ile tescil alacak asansörlerin tescil öncesi A Tipi muayene kuruluşları tarafından kontrollerinin zorunlu hale getirilmesi, piyasaya yeni arz edilecek asansörlerdeki uygunsuzlukların da giderilmesinde önemli bir adım oluşturacaktır.

Ayrıca yasal boşluklar nedeniyle bazı yerel yönetimler, yetkili mühendis istihdamı yapmadan dahi asansörlere tescil işlemi yapabilmektedir. Bu süreçlerde meslek odaları dışlanmakta; Odalarımız, belediyelerle yapılan protokoller çerçevesinde, ancak tescil işlemleri yapıldıktan sonra devreye girebilmektedir. Bu nedenlerden dolayı bütünlüklü bir denetim yapılamamakta ve bunun bedeli asansör kazaları ile ödenmektedir. Asansörlerin bilimsel teknik esaslara ve yönetmeliklere göre “aylık bakım ve yıllık periyodik kontrollerinin” düzenli olarak yaptırılıp denetlenmesini sağlamak amacıyla; yerel-merkezi yönetimler, üniversiteler ve meslek odalarının koordineli çalışabilmesini sağlayacak yeni yasal düzenlenmeler yapılması şarttır. Bu kapsamda birçok sorun ve eksiklikleri olan “İmar ile ilgili mevzuatlar” ve “Yapı Denetim Yasası” mutlaka yeniden düzenlenmelidir.

Herkesi üzen asansör kazalarının yaşanmaması için kaderci yaklaşımlardan vazgeçilmesi ve “kamusal denetim”in işletilmesi gerektiğini bir kez daha hatırlatarak, tüm kamuoyunu duyarlı davranmaya ve vatandaşlarımızı da bulundukları mekânlarda kullanılan asansörlerin denetimlerinin yaptırılması konusunda takipçi olmaya davet ediyoruz.

                                                                                 Ö. Varlık ÖZERCİYES 

TMMOB Makina Mühendisleri Odası

Ankara Şube Yönetim Kurulu Başkanı