Kırmızı Etiketli Asansörlere Dikkat! Başkent’te Denetlediğimiz Asansörlerin Yüzde 46’sı Kırmızı Etiketli

Kırmızı Etiketli Asansörlere Dikkat!

Başkent’te Denetlediğimiz Asansörlerin Yüzde 46’sı Kırmızı Etiketli

“Asansör İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliği” hükümlerine göre bina yöneticileri, kullanıcıların can ve mal güvenliğinin sağlanması amacı ile yılda en az bir kere asansörlerin periyodik kontrolünü, ayda bir kere de bakımını yaptırmaktan sorumludur. Ancak periyodik kontrolü ve aylık periyodik bakımları yapılmayan asansörler; can kayıpları, kalıcı yaralanmalar vb. ile sonuçlanabilecek kazalara davetiye çıkararak, kullanıcılar için tehlike saçmaya devam ediyor.

Şubemizin 2018 yılı asansör kontrol verilerine göre Başkentte denetlediğimiz asansörlerin yüzde 46’sı kırmızı etiket almış bulunmaktadır, yani kullanılamaz durumdadır. Yasal zorunluklara, diğer ilgili kuruluşlar ile Odamızın tüm çalışma ve uyarılarına rağmen “kamusal denetim eksikliği” sebebiyle rakamlar, Başkentte bile ne yazık ki korkunç seviyelerdedir.

Kırmızı etiketli asansörlere dikkat

04 Mayıs 2018 tarih ve 30411 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği ve 06 Nisan 2019 tarih ve 30737 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Asansör, İşletme ve Bakım Yönetmeliği ile asansörlerin bakımları, yıllık periyodik kontrollerinin yapılması ve kontrol sonucunda güvenli olmadığı tespit edilen asansörlere yönelik gerekli önlemlerin alınmasına ilişkin hususlar yeniden düzenlenmiştir. Yine aynı yönetmeliklerde sorumluluk alanları ile ilgili yasal düzenlemeler de yapılarak yetkilerin usulüne uygun kullanılmaması durumunda apartman yöneticilerine,  belediyelere, ilgili idarelere ve bakımcı firmalara yönelik olarak cezai hükümler getirilmiş; belediyeler, sınırları içerisindeki her asansörün yılda bir kez A tipi Muayene Kuruluşu tarafından periyodik kontrol edilmesini sağlamaktan ve yıllık kontrolün yapılıp yapılmadığını denetlemekten sorumlu kılınmıştır.

A tipi muayene kuruluşu; yönetmelikte belirlenen kriterlere göre güvensiz asansörlere Kırmızı Etiket, kusurlu asansörlere Sarı Etiket, hafif kusurlu asansörlere Mavi Etiket, uygun asansörlere ise Yeşil Etiket yapıştırarak belediyelere bildirmektedir. Kırmızı etiket yapıştırılan asansörlere 60, sarı etiket yapıştırılan asansörlere 120 gün içerisinde uygunsuzluklarının giderilmesi şartı getirilmiştir. Eksiklik kontrolü neticesinde güvensiz olduğu tespit edilmesine rağmen yönetmelikte belirtilen süreler sonunda güvenli hale getirilmeyen asansörlerin, güvenli hale getirilinceye kadar belediye veya ilgili idare tarafından mühürlenerek hizmetten men edileceği hükmü eklenmiştir.

Yüzde 46’sı kırmızı etiketli

Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği kapsamındaki yıllık kontrollerin; kamusal denetim anlayışıyla, tekniğine uygun olarak uzman mühendisler tarafından yapılması ve bina sorumlularının asansörler konusundaki yükümlülükleri hakkında bilinçlendirilmesi kazaların önüne geçilebilmesinde oldukça önemlidir. Şubemiz yetkilileri her yıl düzenli olarak Ankara’daki tüm İlçe Belediyelerini ziyaret etmekte, duyarlı davranan belediyelerle halka açık (bina yöneticileri, yapı denetim firmaları ve mühendisler vb.) bilgilendirme toplantıları gerçekleştirmektedir.  .

Bu kapsamda A tipi Muayene Kuruluşu olan Odamız tarafından 2018 yılında Ankara’da, protokol yapılan belediyelerin sınırları içinde 34.278 asansörün denetimini gerçekleştirmiştir. Deneyimli kontrol mühendislerimiz tarafından denetlenen asansörlerin, bütün bileşenleri ve mahalleri kontrol edilmiş; büyük çoğunluğunda imalat, montaj, yetersiz bakım ve işletmeden kaynaklanan önemli eksiklikler tespit edilmiştir.

Başkentte denetim yaptığımız asansörlerden 15.849 adedi Kırmızı Etiket; 1.176 adedi Sarı Etiket; 8.621 adedi Mavi Etiket; 8.632 adedi ise Yeşil Etiket almış bulunmaktadır. Kırmızı etiket alan asansör sayısı, Odamız ve belediyeler arasında “asansör denetim protokolleri” imzalanmadan önceki yıllarda yüzde 80’lerde seyrederken, şubemizin Başkentte protokol imzaladığı belediyelerin sınırları içerisinde yaptığı çalışmalar sonucu, 2018 yılında bu oran yüzde 46’lara kadar gerilemiştir. Ancak sayı hala ürkütücü boyutlardadır. Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği gereğince değişen ve yürürlüğe giren yeni hükümlülükler, bu oranın daha düşük seviyelere inmemesinin en önemli etkenidir. Ayrıca aynı yönetmelik gereği Asansör Bakım firmaları tarafından yapılması gereken aylık periyodik asansör bakımlarının düzenli olarak yapılamayışı, yapılan bakımların ilgili standart ve yönetmeliklere uygun olmayışı ve bu bakımları denetleyecek bir mekanizmanın bulunmayışı da yine kırmızı etiketli asansör oranının düşük seviyelere inmesine engel faktörlerdendir.

Yaklaşık 70 bin asansörün var olduğu tahmin edilen Başkentteki bu tablo, asansörlerdeki denetimsizlikte Türkiye ortalamasının tahmini oranlarına ilişkin önemli bir veri sunmaktadır. Özetle; ülkemizdeki asansörlerin büyük bölümü denetlenememekte, denetlenebilen asansörlerin de çoğunluğu kırmızı etiket almaktadır. Yani kullanılmaları can güvenliği açısından büyük tehlike içermektedir. Bina yönetimlerinin asansör kontrollerinin zorunluluğuna dair ilgili yönetmelik ve mevzuatlarda yeterli bilgiye sahip olmaması ve eski binalara ait asansör kayıtlarına ulaşılamaması, asansörlerin denetlenmesinde önemli engeller oluşturmaktadır. Bu durum, birçok binada can ve mal güvenliği açısından risk taşıyan asansörlerin çalışması anlamına gelmektedir. Bu tür risk taşıyan çok sayıda kamu kurumu binasının da bulunduğu göz ardı edilmemelidir.

Denetim sürecinde Meslek Odaları etkin kılınmalı

Güvenli, sağlıklı, çağdaş, planlı yapı ve kentlerin oluşumunda olduğu gibi asansör sistemlerinin de bilimsel, teknik proje ve uygulamalara gereksinimi vardır. Ülkemizde asansörlerin avan ve uygulama projelerine uygun olarak yapılmasını denetleme ve yapı kullanım izinlerini verme yetkisi (yapı denetim kuruluşları tarafından kontrol edilerek hazırlanan raporlar sonucu) yerel yönetimlere, mücavir alan sınırları dışında ise valiliklere verilmiştir. Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği ile tescil alacak asansörlerin tescil öncesi A Tipi muayene kuruluşları tarafından kontrollerinin zorunlu hale getirilmesi, piyasaya yeni arz edilecek asansörlerdeki uygunsuzlukların da giderilmesinde önemli bir adım oluşturmuş; piyasaya arz edilecek bu asansörlerin piyasa denetim gözetimi kapsamında da ön kontrol niteliği kazandırmıştır.

Ayrıca yasal boşluklar nedeniyle bazı yerel yönetimler, yetkili mühendis istihdamı yapmadan dahi asansörlere tescil işlemi yapabilmektedir. Bu süreçlerde meslek odaları dışlanmakta; Odalarımız, belediyelerle yapılan protokoller çerçevesinde, ancak tescil işlemleri yapıldıktan sonra devreye girebilmektedir. Bu nedenlerden dolayı bütünlüklü bir denetim yapılamamakta ve bunun bedeli asansör kazaları ile ödenmektedir. Asansörlerin bilimsel teknik esaslara ve yönetmeliklere göre “aylık bakım ve yıllık periyodik kontrollerinin” düzenli olarak yaptırılıp denetlenmesini sağlamak amacıyla; yerel-merkezi yönetimler, üniversiteler ve meslek odalarının koordineli çalışabilmesini sağlayacak yeni yasal düzenlenmeler yapılması şarttır. Bu kapsamda birçok sorun ve eksiklikleri olan “İmar ile ilgili mevzuatlar” ve “Yapı Denetim Yasası” mutlaka yeniden düzenlenmelidir.

Herkesi üzen asansör kazalarının yaşanmaması için kaderci yaklaşımlardan vazgeçilmesi ve “kamusal denetim”in işletilmesi gerektiğini bir kez daha hatırlatarak, tüm kamuoyunu duyarlı davranmaya ve vatandaşlarımızı da bulundukları mekânlarda kullanılan asansörlerin denetimlerinin yaptırılması konusunda takipçi olmaya davet ediyoruz.

TMMOB Makina Mühendisleri Odası

Ankara Şube Yönetim Kurulu adına

Başkan Sadettin ÖZKALENDER