Sessiz Ölüme Dikkat, Karbonmonoksit Zehirlenmelerinde Bilanço Üzücü...

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Bursa Şubesi karbonmonoksit zehirlenmelerinde son durum ve önerilere ilişkin basın toplantısı gerçekleştirdi. Açıklamayı yapan TMMOB Makina Mühendisleri Odası Bursa Şube Yönetim Kurulu Başkanı Fikri Düşünceli, “Bursa’da yılın ilk 6 gününde meydana gelen doğalgaz, kömür ve sıvı yakıtlı cihazlardaki karbonmonoksit gazından kaynaklı 3 zehirlenme olayında 2 vatandaşımız hayatını kaybetti. Bunlardan 02 Ocak 2020 tarihinde doğalgaz kullanılan şofbenden kaynaklı karbonmonoksit gazından kaynaklı zehirlenme sonucu ise 25 yaşında yeni evli bir kadın hayatını kaybetti. Ülke düzeyinde yaşamını kaybeden tüm vatandaşlarımızın yakınlarına başsağlığı diliyor, kamuoyunun üzüntüsünü paylaşıyoruz” dedi.

“Bursa’da 02 Ocak 2020 tarihinde doğalgaz yakıtlı cihazda meydana gelen karbonmonoksit gazından kaynaklı zehirlenmenin, tıpkı 09 Aralık 2013 tarihinde Hocahasan Mahallesinde Görkem Apartmanında meydana gelen ve 5 kişinin hayatını kaybettiği karbonmonoksit zehirlenmesinde olduğu gibi; bacalı olarak kullanılması zorunlu bir şofbenin atık gaz çıkışının, baca değil, doğrudan duvardan dış ortama bağlanmasından kaynaklandığı saptanmıştır. Doğalgaz sisteminin süreç içinde sağlıklı çalışması, cihazların yıllık periyodik bakımların yapılması ve Standart, Şartname ve Yönetmeliklere aykırı uygulamaların, kaçak olarak ve yetkisiz kişi ve kuruluşlara yaptırılmaması ile mümkündür. Bu olayda mutfakta ilk kurulum aşamasında hermetik olan şofbenin, ilk kurulum aşamasından sonra sürekli kiracı değişmesi nedeniyle bir aşamada, 1993 model ve ilk üretimi LPG yakıtlı olarak yapılmış şofbenin, doğalgaz yakıtı kullanılabilecek şekilde tadil edilerek değiştiridiği görülmüştür” ifadelerini kullanan Düşünceli, açıklamasına şöyle devam etti:

“Yapımı üzerinden 27 yıl geçmiş bir cihazda ve kurulumu üzerinden de 13 yıl geçmiş bir tesisatta uygunsuzlukların, süreç içinde oluşmaması düşünülemez. Bu durum sistemin yönetmelik, şartname ve standartlarla belirtilen koşullara göre; özellikle eski tesisatlarda yerinde periyodik olarak denetlenmesi gerekliliğini ortaya çıkartmaktadır. Eski/yeni tesisatlarda, standart dışı/kaçak/hatalı yapılacak uygulamaların saptanması, mühendis ve teknik elemanların bulunduğu ve işi bu olan gaz dağıtım şirketlerinin, yıllık periyodik kontrol ve denetimleri yapmaları ile mümkündür. Bunun ivedilikle sağlanması için, ulusal düzeyde yasal bir statüye kavuşturularak zorunlu hale getirilmesi, özellikle doğalgaz kullanılan sistemlerdeki baca gazı ölümlerinin önlenmesinde önemli bir aşama olacaktır.

Ülkemizde de kış mevsiminin gelmesi ile 2020 yılının ilk 6 gününde yurdun çeşitli illerinde yaşanan karbonmonoksit zehirlenmelerinde 17 kişi hayatını kaybetti. Yaşanan şiddetli lodos, yakma ve baca sistemlerindeki olumsuzluklar nedeniyle karbonmonoksit gazından her yıl ortalama 150 ila 200 kişi zehirlenerek hayatını kaybetmektedir. Öncelikle bu durumun kabul edilebilir olmadığını, ülkemize yakışmadığını bir kez daha vurguluyoruz.

Kamuoyuna açık haber kaynaklarından derlediğimiz istatistiksel bilgilere göre geçmiş yıllara da baktığımızda durum pek farklı değil. Zehirlenme ve ölümlerden pek de ders ve önlem alınmadığını görmekteyiz.

2015 yılında CO kaynaklı toplam 61 il, 171 farklı yerleşim yerinde meydana gelen 1.131 zehirlenme vakasında, 354 hanedeki 193 kişi hayatını kaybetti.

2016 yılında CO kaynaklı toplam 63 il, 158 farklı yerleşim yerinde meydana gelen 1.271 zehirlenme vakasında, 296 hanedeki 163 kişi hayatını kaybetti.

2017 yılında CO kaynaklı toplam 67 il, 162 farklı yerleşim yerinde meydana gelen 1.184 zehirlenme vakasında, 260 hanedeki 206 kişi hayatını kaybetti.

2018 yılında CO kaynaklı toplam 54 il, 153 farklı yerleşim yerinde meydana gelen 1.098 zehirlenme vakasında, 234 hanedeki 144 kişi hayatını kaybetti.

2019 yılında CO kaynaklı toplam 58 il, 139 farklı yerleşim yerinde meydana gelen 755 zehirlenme vakasında, 220 hanedeki 138 kişi hayatını kaybetti.

2020 yılının ilk 6 gününde ise CO kaynaklı toplam 14 il, 18 farklı yerleşim yerinde meydana gelen 32 zehirlenme vakasında, 18 hanedeki 17 kişi hayatını kaybetti.

TMMOB Makina Mühendisleri Odası olarak her kış döneminde bacalı cihazların kullanımında dikkat edilecek hususlar konusunda kamuoyunu bilgilendirmeye, toplumsal bilinç oluşturmaya çalışıyor, bu konuda hazırladığımız broşürleri paylaşıma açıyoruz. Bu bilgi, broşür ve belgelere Odamızın https://www.mmo.org.tr/kitaplar/soba-ve-sofben-kulaniminda-dikkat-edilecek-hususlar adresli web sitesinden ulaşılabilmektedir.

Bu tür ölümlü ve acı olayların yaşanmaması için ilgili tüm kurum, kuruluşlar ile kamuoyunu yukarıda aktardığımız bilgiler ışığında bir kez daha duyarlı olmaya davet ediyoruz.”

Sessiz Gelen Ölümden Korunmak İçin Nelere Dikkat Edilmeli?

Düşünceli, TMMOB Makina Mühendisleri Odası Bursa Şubesi olarak, bilgisizlik, ihmal ve denetimsizlik yüzünden yaşanan karbonmonoksit zehirlenmeleri konusunda öneri ve uyarıları kamuoyu ile şöyle paylaştı:

1. Karbonmonoksit kokusuz, renksiz, tatsız bir gazdır ve özellikle uykudayken fark edilmesi oldukça güçtür. Bu nedenle zehirlenme tehlikesine karşı vatandaşlarımızın belli bir bilinçle hareket etmesi ve gerekli önlemleri alması büyük önem taşımaktadır. Vatandaşlarımızın alacağı önlemlerin yanı sıra konuyla ilgili denetimlerin aksatılmaması ve düzenli aralıklarla tekrarlanması, zehirlenmelerin önüne geçebilecek en önemli unsurdur.

2. Bursa'da özellikle lodoslu havalarda soba, şofben ve kombilerden dolayı karbonmonoksit zehirlenmeleri yaşanmakta ve çok sayıda insanımız hayatını kaybetmektedir. Özellikle lodoslu havalarda yaşanabilecek karbonmonoksit zehirlenmelerine karşı dikkatli olunması konusunda uyarıyoruz.

3. Soba, şofben, kombilerin yanlış kurulumu ve yakılması, baca temizliğinin yaptırılmaması, kalitesiz ve standartlara uygun olmayan yakıt kullanılması, soba-baca ve şofben-baca bağlantılarının yanlış yapılması, bacalar ile soba ve şofben cihazlarının standartlara uygun olmaması veya yanlış montajı nedeniyle özellikle sonbahar ve kış aylarında karbonmonoksit zehirlenmeleri artmaktadır. Bu zehirlenmelerin önüne geçmek için;

• Bacalar standartlara uygun yaptırılmalı, baca çekişini arttırmak için baca yalıtımı yaptırılmalıdır. Bu anlamda bacaların iç yüzeyi sıvanmış olmalı, yanmış partiküllerin yapışmasını sağlayacak pürüzlülüklerin bulunmaması gerekir.

• Pencere veya duvar delinerek yapılan bacada, delinen kısımda sızdırmazlık sağlanmasına mutlaka dikkat edilmelidir.

• Baca ve duman gazı boru birleşim noktalarında, baca gazı sızdırmazlık izolasyonuna özellikle dikkat edilmelidir.

• Soba yakmaya başlamadan önceki aylarda baca bakımları mutlaka yaptırılmalı ve bu bakımlar düzenli olarak tekrarlanmalıdır.

• Bacaların yanı sıra, sobanın doğru kurulmaması ve yakılmaması da zehirlenmelerde önemli bir rol oynamaktadır. Sobalar aşırı doldurulmamalıdır. Gereğinden fazla doldurulan sobanın duman yolu daralır ve soba içinde düzensiz ısı dağılımı olacağından baca çekişi zayıflar. Soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalıdır. Böylece soba içinde ortaya çıkan zehirli gazlar, baca aracılığıyla sobayı terk ederler.

• LPG kullanılan bacalı cihazlar, banyolardan çıkartılarak uygun bir bacaya bağlanmalıdır. Bu tip cihazlar, kesinlikle aydınlık/havalandırma boşluğuna bağlanmamalıdır.

• Baca gazı algılama cihazlarının kullanılması, var olanların da çalışır durumda olduğunun kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu cihazların bazıları pille çalışmaktadır. Süreç içinde pilin bitmesi, cihaz içindeki ölçüm sensörünün ömrünü tamamlaması ya da kendini test edememesi vb. nedenlerle ölçüm yapamamaktadır. Sensör ömürleri ortalama 3 yıl olan bu cihazlar, bu sürelerde değiştirilmelidir. Bu gaz sensörlerinin, selenoid vanayla gaz girişini otomatik kesmesini sağlaması önerilir.

• Yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt beslemesi yapılmamalıdır. Buna özellikle lodoslu havalarda ve bacanın da soğuyarak baca çekişinin azaldığı çok soğuk havalarda daha çok dikkat edilmelidir.

• Isıtma cihazları, uyunan mahallerde olmamalıdır. Doğalgaz yakan cihazlarda bu zorunluluk nedeniyle, cihazların yatak odalarına tesis edilmesine, ilgili gaz kuruluşu tarafından izin verilmemektedir.

• Doğalgaz kullanılan evlerde doğalgaz, havadan hafif olduğundan odaların, evin tavan böllgesinde toplanır. Doğalgazın tahliyesi ve iç ortamda oksijen miktarının arttırılması için doğalgaz kullanılan cihazların bulunduğu mekanlarda kullanılan ve hayat kurtaran havalandırma menfezleri, “soğuk geliyor” diyerek kağıtla vb. malzemelerle kapatılmamalıdır.

• Doğalgaz kapalı mekanlarda %5-15 aralığında, en ufak bir kıvılcımla patlayabilmektedir. Bu nedenle yine havalandırma menfezleri kapatılmamalıdır. Doğalgaz kokusu duyulduğunda, elektrik düğmeleri açılmamalı veya kapatılmamalı, pencereler açılarak havalandırma sağlanmalı ve hemen ilgili gaz kuruluşuna haber verilmelidir.

• Doğalgaz tesisatlarında, ilgili gaz kuruluşunun onayı olmadan herhangibir işlem yapılmamalıdır. Daha önce kurulumuna izin verilmeyen yerlerde, yetkisiz tesisatçılarca tesis edilecek cihazlar, zehirlenmelere ve ölümlere yol açmaktadır. Bu kapsamda, bu tesisatların her 5 yılda bir kez ilgili gaz dağıtım şirketlerince denetlenmesi gerektiğini vurguluyoruz.

4. Karbonmonoksit zehirlenmesi acil tedavi gerektiren bir zehirlenmedir. İlk yapılması gereken, hastanın zehirli ortamdan hemen uzaklaştırılması ve saf oksijen verilerek hastaneye kaldırılmasıdır. Hastanede hastanın durumu değerlendirilerek temel yaşam desteği sağlanabilecektir. Mümkün olan en kısa zamanda Hiperbarik Oksijen tedavisine alınması hayat kurtarıcı, sakatlık riskini azaltıcı ve hastanın yoğun bakımda kalma süresini azaltıcı etkiye sahiptir. Bu anlamda zehirlenmelerde ilk 24 saat çok önemlidir. Yüksek basınç altında solunan saf oksijen kanda erimiş oksijen miktarını arttırarak doku oksijenasyonunu normal değerinin 20 katına kadar çıkarır.

5. Karbonmonoksit sonucu zehirlenmeler başta olmak üzere ev kazaları 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu içine dahil edilmelidir. Bu tür olayların gerçek nedenlerini ortaya çıkarmak üzere soruşturma açılmalı, ihmali görülenler ve sorumlular hakkında yasal işlem yapılmalıdır.