GAP VE SANAYİ ENVANTERİ (10.12.2002)

SUNUŞ

 TMMOB Makina Mühendisleri Odası 37. Genel Kurulu'nun oybirliği ile aldığı karar "Diyarbakır Şubesi etkinlik alanında bulunan illerde Sanayi Envanterinin çıkarılarak, yapılacak GAP ve Sanayi Kongresi'nde tartışılmasının sağlanması için Oda Yönetim Kurulu'na görev verilmesi"şeklindedir.Bu karar gereği yola çıkan Oda Yönetim Kurulumuz, Diyarbakır Şubemizin sekreteryalığında 25-26 Eylül 1999 tarihinde Diyarbakır'da "GAP ve SANAYİ KONGRESİ" düzenlemektedir.Bilindiği üzere GAP Projesi; Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illeri olmak üzere "9" ili kapsamaktadır. Başlangıçta Fırat ve Dicle havzalarında hidroelektrik potansiyelini değerlendirmek amaçlı olan bu proje, daha sonra yörenin bölgesel kalkınmasını da hedef            kapsamına almıştır.Bölgenin demografik özelliklerine bakıldığında: nüfus artış hızının yüksekliği, bölgede kırsal kesimden gerek bölge illerine ve gerekse diğer illere olan göçün yoğunluğu, bölgeden diğer bölgelere göçün olması şeklinde kendini göstermektedir.Bölgenin demografik özellikleri ve tarımsal ürün potansiyeli, aynı zamanda sanayi yatırımlarına altyapı hazırlamaktadır. Bu anlamda önümüzdeki dönemde geliştirilecek projeler özellikle istihdam yaratıcı, tarıma dayalı ve yörede bulunan hammaddeleri işletmeye, sanayi dallarına ağırlık veren imalat sanayiiyi geliştirmeye yönelik olmalıdır. Bu durumda ileriye yönelik sanayi stratejisi oluşturmadan önce, yöredeki mevcut sanayiiyi iyi tahlil etmek gereklidir. Geleneksel üretim kolları ve yöre ürünlerine, ölçek hammadde, pazar, beşeri sermaye ve yöredeki yeni yatırım hedeflerine ilişkin tam bir bilgi ihtiyacı söz konusudur. Ancak elde edilecek bu bilgiler ışığında, bölgeye ilişkin sağlıklı, dengeli ve gerçekçi bir sanayi stratejisi belirlenebilir.Bu düşünceden hareketle, öncelikle yörenin bir sanayi envanterinin çıkarılmasının gerekliliği vardır. Bu amaçla "GAP ve SANAYİ KONGRESİ" kapsamında "GAP İLLERİ SANAYİ ENVANTERİ" çalışması gerçekleştirilmiştir.Araştırmanın amacını, yöntem ve tekniğini belirleme, alanda veri toplama ve veri analizleri sırasında özverili bir ekip çalışması ve kapsamlı, uzun bir hazırlık süreci yaşanmıştır.GAP İlleri Sanayi Envanteri çalışmasını yürüten Diyarbakır ve Gaziantep Şubelerimizle, GAP Sanayi Kongresi Yürütme Kuruluna, envanter çalışmalarında görev alan anketörlere, envanter çalışmasına katkı koyan bölge sanayicilerine, raporu hazırlayan Gazi Üniversitesi Öğretim Üyeleri Sn. Dr. Gülşen ERENLER ÇAKAR'a ve Sn. Dr. Gülen ELMAS'a, DİE'den Sn. Oğuzhan AKYILDIRIM'a, GAP İdaresi Yöneticileri ve Sn. Rıfat DAĞ'a, Odamız Yayın Bölümü çalışanlarına ve Sn. Nilgün KARAKÜÇÜK'e, bu raporun hazırlanması aşamasında katkı koyan tüm kişi, kurum ve kuruluşlara teşekkür ederiz. TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu

ÖZET

 

Başlangıçta Fırat ve Dicle havzalarında hidroelektrik potansiyeli değerlendirmek amaçlı olan GAP, daha sonraları yörenin bölgesel kalkınmasını da kapsamına almıştır. GAP'ın kapsamının genişlemesi ile birlikte özellikle istihdam yaratıcı tarıma dayalı ve yörede bulunan hammaddeleri işlemeye yönelik sanayi dallarına ağırlık veren, imalat sanayii geliştirmeye yönelik stratejiler belirlemek ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle ileriye yönelik sanayi stratejilerini geliştirmek, çok sektörlü ve entegre bir kalkınma projesi olan GAP'ın sanayileşme motivasyonunu ulusal ve uluslar arası sanayileşme paralelinde yönlendirebilmek için geleceğe yönelik projeksiyonlar hazırlamak gerekmektedir.

 

GAP'ın hedeflerine ulaşması, kalkınmanın eşit, bölgeler arası dengesizliğin ortadan kaldırılması, hak katılımının sağlanması; bölgenin sanayi, ekonomik, sosyal ve kültürel yapısının bilimsel olarak değerlendirilmesi ve sağlam veri tabanı üzerine oturtulması ile mümkündür. İşte GAP İlleri Sanayi Envanteri;

 

• Bölgenin sanayi envanterini,
• Yerel hammaddeleri kullanan sanayileri,
• Bölgesel kalkınma için gerekli olan stratejik sanayileri,
• Bölgenin insan kaynakları potansiyelini,

 

ortaya koymak gibi özel hedefleri içermektedir. GAP İlleri Sanayi Envanteri hazırlama çalışmalarında; Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak olmak üzere GAP bölgesindeki İller araştırma kapsamına alınmıştır. Söz konusu illerden toplam 2203 firma üzerinde envanter ve araştırma raporu çalışmaları yürütülmüştür. Envanter Bilgi Toplama Formu ile elde edilen bilgiler Excel ve SPSS ortamında analiz edilip değerlendirilerek; "Araştırma Raporu" ve Envanter bilgileri oluşturulmuştur.

 

1. Bölümde ele alınan Araştırma Raporunda; motorlu taşıt onarım, tekstil, mobilya gıda sektörlerinin öncü sektör konumunda olduğu, firma sahiplerinin erkek, 35 yaşın altında ve ilkokul mezunu oldukları, firmalardaki insan kaynağı niteliğinin usta düzeyinde mühendis ve özellikle de makina mühendisi istihdamının çok alt düzeyde olduğu, firma sahiplerinin ve çalışanlarının sendika ile ilişkilerinin bulunmadığı, işgücü temininde ciddi sorunları olduğu; firmanın belirlediği standartlara göre örnek ürün üzerinden kalite sağladıkları, direk pazarlama yaptıkları, teknoloji kaynaklarının kopyalama, makinalarının yurt içinde üretilen tek amaçlı belli bir ürüne yönelik özellik taşıdığı, firmaların en önemli rakiplerinin bulundukları şehir ve bölge içindeki yerli şirketler olduğu, devletten imalat sanayiine yönelik özendirici ve destekleyici alanlara yönelinmesini, yerel yönetimlerden alt yapı sağlanmasını bekledikleri ortaya çıkmıştır.
2. Bölümde ele alınan GAP İlleri Sanayi Envanteri ve Alfabetik İndeksi temel alınarak 2203 firma bilgilerini kapsamaktadır.

 

Çalışmanın bölgesel kalkınmaya yönelik bilimsel çalışmalara altyapı oluşturması ve veri tabanının derlenmesi, bölge içi sanayi dinamiklerini ortaya çıkarması, bölgedeki öncü sektörlere yönelik ipuçları yakalaması, daha fizibil yatırım yapılabilmesi bakımından bir başlangıç olması yönüyle önemli olduğu kanısındayız.

   

SUMMARY

 GAP whose purpose initially was to make use of hydro- electric potential in the Euphrates and the Tigris basins, later on has involved the regional development of the environs. Upon expansion of the scope of GAP the need for determining strategies oriented towards development of production industry, emphasising industrial branches which are particularly of employment creating, based on agriculture and aimed at processing raw materials found in the region become necessary Therefore in order to improve future-oriented industrial strategies and to be able to direct industrial motivation of GAP, which is a multi-sector and an integrated development project, in parallel to the national and international industrialization it becomes necessary to prepare projections for the future.GAP's attainment to its objectives is only possible through performance of development equally and its elimination of interregional unbalance, securing participation of people; scientifically evaluation of the region in terms of industrial, economical, social and cultural structure and having based it on a concrete and sound foundation. Accordingly Industrial inventory of the provinces of GAP  covers scuh special objectives as to reveal: 

• Industrial inventory of the region,
• Industries using local raw materials,
• Strategic industries required for the regional development,
• Work force potential of the Region,

 In the studies respecting preparation of Industrial Inventory for the provinces of GAP; principally as Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa and Şırnak all provinces in GAP Region have been included in the scope of research. In the said provinces, inventory and research report studies have been carried out in total 2203 firms. Data and information obtained through Inventory Data Gathering From have been analysed and evaluated in the Excel and SPSS medium and consequently "Research Report" and "Inventory Data" have been created thereform.In the Research Report which has been dealt with in the first section, it has been revealed that sectors of motor vehicle repair, textile, furniture and food were at the position of leader sectors, that owners of fims are male, bellow the age of 35 and graduated from primary school, that quality of work force in firms was the level of  master worker and employment of engineer and particularly of mechanical engineer was at the very minimum level, and that owners of firms and their workers did not have any relation with the Unions, and that serious problems were encountered in securing work force; and the firms ensured quality on the sample product according to standards designated by the firm, that they have made direct marketing, that their technological source have been the process of copying and their machines have a quality oriented towards a certain product of single-purpose produced within Turkey, and that the most important competitors of the firms were the local companies in the city and region wherein they live, and that local companies have been available in city and region, and that they expected that the State should direct them towards incentive and supportive fields in the production industry, and that provincial goverments should provide infrastructure. The second section covers data and information about 2203 firms on the basis of GAP Provinces Industrial Inventory and Alphabetic Index. We think that it is important to be a starting point o the part of the study which constitutes infrastructure for scientific researches oriented to the regional development and compilation of data base, its revealing inter-regional industrial dynamics, its catching clues oriented towards leader sectors in the region, and making it possible to be able to make rather feasible investment. 

1. GİRİŞ

  

GAP Projesinde enerji ve sulama yatırımları Proje'nin odağı olmakla birlikte, Bölgenin; tarım, sanayi, ulaştırma, altyapı, eğitim, sağlık ve turizm alanlarında gelişmesi kalkınma Stratejisi şu dört maddede özetlenebilir.

 

• Sulama, kent hizmetleri ve sanayi kullanımı için su ve toprak kaynaklarını geliştirmek ve yönetmek,
• Modern tarım tekniklerini kullanarak ve en uygun bitki deseninin uygulayarak arazi kullanımını geliştirmek,
• Tarıma dayalı ve yörede bulunan hammaddeleri işlemeye yönelik sanayi dallarına ağırlık vererek imalat sanayiini geliştirmek,
• Yöre insanının sosyal ihtiyaçlarını karşılamak ve bölgede çalışacak teknik ve idari personeli cezbedebilmek için sosyal ve kültürel hizmetleri geliştirmek.

 

Yukarıdaki 4 maddeye yönelik, GAP'ın yarattığı sanayileşme motivasyonunu değerlendirmek ve yönlendirmek üzere detaylı bir veri tabını oluşturmak amacıyla envanter çalışması başlatılmıştır. "GAP İlleri Sanayi Envanteri" çalışması ile genel olarak yörenin tanınması, yöredeki mevcut sanayiin tam sayımı ve sonuçta yörenin tüm özellikleri ile tam tanımının yapılması ve geleceğe yönelik sanayi stratejisi oluşturmaya alt yapı hazırlanması hedeflenmiştir.

 

Bu hedefin gerçekleştirilmesinde 4 ayrı soru grubundan oluşan bir envanter bilgi formu uygulanmıştır. Envanter Bilgi Formunda:

 

• Firmaların Genel Yapılarına,
• Firmaların Üretim ve Pazar Durumlarına,
• Firmaların Mali Durumlarına,
• Firmaların İşveren ve İşgören Özelliklerine

yönelik  sorular yer almıştır.

 

Uygulama sonucunda elde edilen bulgular bu yayında iki ana bölüm halinde sunulmuştur. 1. Bölümde Projenin Amaç, Kapsam, Yöntem ve Bulgularının tablolaştırılmış hali ile elde edilen sonuçlar yer almıştır. 2. Bölümde GAP İlleri Sanayi Envanteri ve Alfabetik indeksi yer almıştır.

 

Çalışmalarda elde edilen tüm bulgular farklı disiplinlerdeki kişi ve kurumlara bilimsel bir referans olması amacıyla herhangi bir yorum yapılmaksızın sunulmuştur. Çalışmadaki bulgulardan referans gösterilerek alıntı yapılabilir.

 

GAP Sanayi Envanter Çalışmasının bölgesel kalkınmaya ilişkin bilimsel çalışmalara altyapı oluşturması ve veri tabanının derlenmesi açısından bir başlangıç olması yönüyle önemli olduğu düşüncesindeyiz.

 

1. GAP PROJESİNİN GENEL YAPISI

 

1923'ten bugüne kadar ele alınan, çok sektörlü ve entegre bir yapıya sahip, bölge üretim potansiyelini Güneydoğu Anadolu Bölgesinin ekonomik ve sosyal yapısını değiştirecek en önemli projelerden birisi "GAP"tır. Proje kapsamı içerisinde, Gaziantep, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Batman, Şırnak, Kilis illeri bulunmaktadır.

 

GAP Projesi'nin ana hedefleri:

 

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi halkının gelir düzeyini ve hayat standardını yükseltmek,
• Sosyal istikrar, ekonomik büyüme gibi Türkiye'nin genel kalkınma hedeflerine katkıda bulunmak.

 

Bu hedefler temelinde çok sektörlü entegre ve sürdürülebilir bir kalkınma anlayışı içerisinde ele alınan proje, uluslar arası platformlarda da bu özellikleri ile örnek ve dünyada uygulanmakta olan kalkınma projelerinin en büyüklerinden biridir. İlk ele alındığında sürükleyici iki temel amacı olan sulu tarım ve su kaynaklarının geliştirilmesine yönelik çalışmalarla başlamıştır. Bu nedenle Fırat ve Dicle üzerinde 13 proje kapsamı içerisinde 22 baraj ve 19 Hidroelektrik santralinin inşaası öngörülen GAP Projesi bugün bölgenin tümüyle sosyo-ekonomik kalkınmasını hedefleyen, söz konusu baraj, hidroelektrik santraller ve sulama tesislerinin yanında kentsel ve kırsal  altyapı, tarımsal altyapı, ulaştırma sanayi, eğitim, sağlık, konut, turizm ve diğer sektörlerdeki yatırımları da içine alan, süreç içerisinde özelde bölgenin, genelde ise ülkenin kalkınmasını etkileyecek bir bölgesel kalkınma projesi konumundadır.

 

GAP ana tema olarak bu şekli ile "insanı" merkeze alan, bölge halkının daha iyi bir yaşam kalitesine ulaşması için ekonomik ve sosyal tüm sektörlerde entegre, sürdürülebilir bir kalkınma yaklaşımını esas almıştır. Bu bakış açısı içerisinde proje; Türkiye'nin daha gelişmiş bölgeleri arasındaki farkı ortadan kaldırmayı ve eşitlikçi bir geliştirmeye katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Bu nedenle GAP ile ilgili sosyal araştırmalar ve bunlara dayalı uygulamalar önem taşımaktadır.

 

GAP'ın "entegre ve sürdürülebilir" bir kalkınma yaklaşımı içerisinde ele alınmasındaki temel bu iki kavramı, GAP İdaresi ve Brutland Komisyonu şöyle tanımlanmaktadır: Bu günkü kuşakların gereksinimlerini, gelecek kuşakların kendi gereksinimlerini karşılayabilme yeterliliklerini, kısıtlamaksızın karşılayabilen bir kalkınma biçimidir (T.C. GAP İDARESİ; 1998, s.4). Projedeki bu ana tema aynı zamanda insan ile doğa arasında denge kurarak doğal kaynakları tüketmeden gelecek nesillerin gereksinimlerinin karşılanmasını programlama anlamı da taşımaktadır. Çünkü sürdürülebilir kalkınma sosyal, ekolojik, ekonomik, mekansal ve kültürel boyutları olan bir kalkınmadır. Bu nedenle tamamının birlikte ele alınması gerekmektedir.

 

Bu kavramlar doğrultusunda amaçlanan kalkınma yaklaşımında aşağıdaki hedefler temel alınmıştır:

 

1. Bölgedeki ekonomik koşulları mümkün olan en ileri düzeyde geliştirecek şekilde yatırımların arttırılması,
2. Sağlık ve eğitim hizmetlerinin bu alanlardaki ülke düzeyine ulaşılacak biçimde geliştirilmesi,
3. Yeni istihdam olanakları yaratılması.
4. Kentlerdeki yaşam kalitesi ile kentsel ve toplumsal alt yapının daha sağlıklı kentsel çevreler yaratılmasına olanak tanıyacak biçimde iyileştirilmesi
5. Kırsal altyapının, sulamada optimal gelişmeye olanak tanıyacak biçimde tamamlanması,
6. Bölge içi ve bölgeler arası ulaşılabilirliğin arttırılması,
7. Mevcut ve yeni kurulacak sanayilerin altyapı gereksinimlerinin karşılanması,
8. Suyun, havanın, toprağın ve bunlarla ilişkili ekosistemlerin öncelikli olarak korunması,
9. Karar almada ve proje uygulamasında halk katılımının geliştirilmesi.

 

Temel kalkınma senaryosunun GAP Bölgesinde ihracata dönük, tarıma dayalı bir sanayi yapısının kurulması amaçlanan GAP Master Planında, söz konusu hedeflere bir bütünlük içerisinde ulaşmak için, 2005 yılına uzanan bir zaman perspektifi içinde dört temel strateji belirlenmiştir. Bunlar sıra ile;

 

1. Su ve arazi kaynaklarını gerek sulama, gerekse kentsel ve endüstriyel kullanım amaçları için geliştirmek ve yönetmek,
2. Daha iyi tarımsal işletme yönetimi, tarımsal pratikler ve bitki desenleri uygulayarak arazi kullanımını geliştirme,
3. Tarımla ilişkili ve yerel kaynaklara dayalı üretime özel ağırlık vererek imalat sanayilerini teşvik etmek,
4. Yöre halkının ihtiyaçlarını daha iyi karşılamak, nitelikli personeli bölgeye cezbetmek ve bölgede kalmasını temin etmek için sosyal hizmetleri ve kentsel altyapıyı iyileştirmektedir (İTO; 1996, s. 5).

 

Gerek GAP Master Plan Hedefleri ve gerekse GAP Master Plan Stratejileri doğrultusunda GAP İdaresi ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)'nın mart 1995'te düzenledikleri "Sürdürülebilir Kalkınma ve GAP Sempozyumunda" aşağıdaki temel ilkeler çerçevesinde görüş birliğine varılmıştır.

 

1. Proje oluşturma, planlama ve uygulama süreçlerine toplum katılımı,
2. Herkes için gelişmiş bir altyapı ile desteklenen barınak temini ve yerleşim yönetiminin geliştirilmesi,
3. Kalkınma amacı ve girişimlerine yönelik faaliyetlerin yönetimi, çevreye olan zararlı etkilerin kontrol edilmesi,
4. Toprak ve su kaynaklarının kullanımının entegre bir yaklaşımla planlanıp yönetilmesi,
5. Tarımsal kalkınmanın, koruma ve çevreye olan zararlı etkilerinin en aza indirgenmesinin yanı sıra yasaların ve düzenlemelerin uygulanmasını da içermesi,
6. Küçük ölçekli girişimcilik ve sanayiinin, çeşitli teşvik ve kurumsal mekanizmalarla desteklenmesi (GAP İdaresi; 1997, s. 7)

 2.1  Sayılarla GAP

TABLO I : GAP İLLERİ NÜFUS YAPISI

 

İLLER

1995
 
1990
 
 
1997
 

Toplam Nüfus
İl-İlçe Merkez (%)
Bucak Köy (%)
 

Toplam Nüfus

İl-İlçe Merkez (%)
Bucak Köy (%)
 
Toplam Nüfus
İl-İlçe Merkez (%)
Bucak Köy (%)

Adıyaman
430.728
36.7
63.3
 
531.131
42.7
57.3
 
678.999
58.1
41.9

Batman
-------
51.3
48.7
 
344.121
56.1
43.9
 
400.380
68.2
31.8

Diyarbakır
934.505
51.5
48.5
 
1.096.447
54.8
45.2
 
1.282.678
64.9
35.1

Gaziantep
966.490
67.4
32.6
 
1.010.396
73.1
26.9
 
1.127.686
76.8
23.2

Mardin
652.069
41,1
58,9
 
558.278
44.6
55.4
 
646.826
56.0
44.0

Siirt
524.741
39.7
60.3
 
243.435
45.2
54.8
 
262.371
60.5
39.5

Şanlıurfa
795.034
51.2
48.8
 
1.001.455
55.0
45.0
 
1.303.589
60.2
39.8

Şırnak
------
34.0
66.0
 
262.006
47.8
52.2
 
316.539
59.1
40.9

Kilis
------
------
------
 
130.198
66.9
33.1
 
109.908
60.8
39.2

GAP
4.303.567
47.6
52.4
 
5.158.013
56.0
44.0
 
6.128.973
64.1
35.9

TÜRKİYE
50.664.458
55.5
44.5
 
56.473.035
59.0
41.0
 
62.865.574
65.0
35.0

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Kaynak : T. C. DİE, GAP İl İstatistikleri 1950 – 1996, Ankara, s. 4. ve T.C. DIE, 1997 Genel Nüfus Sayım Sonuçları

 

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)'nin genel anlamda bilgilendirmesinden sonra, projenin büyüklüğü ve sayısal veriler üzerinde durulacaktır.

 

• GAP kapsamında; Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Şanlıurfa, Şırnak ve Siirt olmak üzere 9 il bulunmaktadır. GAP kapsamındaki illerin yüzölçümü ülke yüzölçümünün % 9.5'dir.
• GAP Bölgesi'nin nüfusu 1997 sayım sonuçlarına göre 6.128.973 olarak çıkmıştır. Bu Türkiye nüfusunun %9.75'ine tekabül etmektedir. GAP Bölgesi nüfusunun %64.1'i il ve ilçe merkezlerinde, %35.9'u kırsal alanda yaşamaktadır. 1985 ve 1990 nüfus sayım sonuçlarına göre bu bölgede kentleşme oranında büyük artış gözlenmektedir. 1997 nüfus sayımı sonuçlarına göre bu oranların Türkiye ortalamasını yakaladığı anlaşılmaktadır.

 

Aşağıdaki TABLO 2 ise bize GAP Bölgesi'nin genelinde nüfus artış hızlarının Türkiye geneli ile bir kıyasını vermektedir. Bu tabloda 1997 nüfus sayım sonuçlarına göre en çarpıcı sonucun, GAP Bölgesinde bucak ve köylerdeki nüfusun son derece hızlı bir şekilde azaldığının gözlenmesidir. GAP Bölgesindeki toplam nüfus artış oranının Türkiye ortalamasının yaklaşık iki katı olmasına rağmen bucak ve köylerdeki Türkiye ortalamasına yakın bir azalmanın olması göçün yoğunluğuna işaret etmektedir. Bu ise, kırsal alanlardan göç edenlerin kentlerde istihdam edilmesi gereken atıl iş gücünü hızla arttırdığına işaret etmektedir.

 

TABLO : 2 GAP BÖLGESİ NÜFUS ARTIŞ HIZI (%0)

 

 

1985
1990
1997

İl-İlçeMerkez
BucakKöy
Toplam

İl-İlçe Merkez

Bucak – Köy
Toplam
İl-İlçe Merkez
Bucak - Köy

GAP
51.3
24.6
39.7
57.9
1.9
26.9
52.4
-5.2

TÜRKİYE
62.6
-10.6
22.9
43.1
-5.6
16.2
31.8
-6.5

Kaynak : T. C. DİE, GAP İl İstatistikleri 1950 – 1996, Ankara, s. 4. ve T.C. DIE, 1997 Genel Nüfus Sayım Sonuçları

 

Kırsal alandaki yoğun göçün bir kısmının GAP İlleri, bir kısmının ise yöre dışı iller tarafından emildiği düşünülmektedir. Bu sürecin sosyolojik sonuçlarını ortadan kaldırmak için yörede istihdam yaratıcı yatırımların arttırılması, alt yapı yatırımlarının hızlandırılması gerekliliği açık bir şekilde kendini göstermektedir. Ayrıca bu durum yörede geleneksel sektörlerin (hayvancılık gibi) bir dağılmayla yüz yüze olduğuna da işaret etmektedir.

 

• Proje tamamlandığında Türkiye toplam su potansiyelinin %28'i kontrol altına alınacak.
  • Çukurova'nın 4.5 katı olan 1.7 milyon hektar alan sulanacak.
  • 7.460 megavatın üzerinde bir kurulu güç kapasiteyle yılda 27 milyon kilovat/saatlik hidroelektrik enerjisi üretilmesi sağlanacak.
• Parasal olarak ifade edilirse GAP'ta 1997 yılında üretilen enerjinin karşılığı yaklaşık 1 milyar 356 milyon ABD Doları'dır.
• GAP sulama projeleri tamamlandığında bölgede;
  • Ekonomik hasıla 4.5 misli artacak.
  • Bölge nüfusu 9-10 milyona ulaşacak.
  • 3.5 milyon insana iş olanağı yaratılacak.
  • Arpa üretimi % 43,
  • Pamuk üretimi % 600,
  • Domates üretimi %700,
  • Mercimek üretimi %250,
  • Sebze üretimi % 167

oranında artması beklenmektedir.

 

GAP Master Planı'nın baz alındığı 1985 yılı temelinde GAP Master Planı projeksiyonları incelendiğinde GSBH'nin (Gayri Safi Bölgesel hasıla) yılda %7.7 artması,

 

sektörler bazındaki artışın ise şöyle olacağı beklenmektedir.

 

• • Tarım Sektöründe % 4.9
  • Sanayi Sektöründe % 10.0
  • İnşaat Sektöründe % 6.6
  • Hizmet Sektöründe % 9.0

 

Bölge ekonomik yapısındaki değişimle;

• • Tarımın payı % 40 ‘dan %25'e gerileyecek,
  • Sanayiinin payı % 16'dan %24'e yükselecek,
  • Hizmetler sektörünün payı %37'den %47'ye yükselecek,
  • Kişi başına Gayri Safi Bölgesel Hasıla ise 1997 yılı fiyatlarıyla yaklaşık iki kat artarak 235 milyon TL. olacak,
  • Bölge nüfusu % 3.9 oranında büyüyecek,
  • İstihdam % 4.0 oranında büyümesi beklenmektedir.

 

2.2.  GAP ve Sanayileşme

 

Güneydoğu Anadolu Projesinin kalkınma hedef ve stratejilerinin gerçekleşmesi ile Bölge sanayiine yönelik girişimciliğin ümit verici olması beklenmektedir. Bu beklentilerin temeli ise GAP Master Planındaki projeksiyonlardan elde edilen veriler oluşturmaktadır. Daha önceki açıklamalarda da belirtildiği gibi; Sanayii sektöründe %10.0 oranında bir artışın olacağı ve bu artış ile sanayiinin bölge ekonomik yapısındaki payının %16'dan %24'e yükseleceği beklenmektedir. Bölgede bulunan organize sanayi bölgelerine yönelik veriler Tablo : 3'de yer almaktadır.

  

TABLO : 3 GAP BÖLGESİNDEKİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ

 

Organize Sanayi Bölgeleri
Yatırım Prog. Alınma Tarihi
Tamamlanma Tarihi
Alan (ha)

Gaziantep
1971
1983
260

Mardin
1976
1992
300

Gaziantep II
1987
1997
500

Gaziantep I. Arıtma
1996
1997
---

Kilis
1991
1999
90

Nizip
1991
2000
100

Gaziantep III
1994
1998
540

Gaziantep II. Arıtma
1998
2001
---

Gaziantep IV
1997
2000
1170

Mardin Arıtma
1998
2001
---

Şanlıurfa II
1997
2002
1134

Şanlıurfa I. Arıtma
1998
2001
---

Şanlıurfa I
1991
1998
286

Siirt
1991
2000
100

Batman
1991
2000
100

Adıyaman
1991
2000
150

Diyarbakır
1991
2002
758

Şırnak
1998
1999
Etüt

Kaynak : Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 1998 Yılı Yatırım Programı

 

GAP İdaresince yapılan araştırmalarda daha önce buğday, arpa ve mercimek ağırlıklı olan tarımsal yapının pamuk, mısır, yerfıstığı, ayçiçeği, kuru fasulye ve sebze gibi tarımsal sanayiine girdi sağlayacak bir yapıya dönüşmesi beklenmektedir.Ancak bölgenin yatırımlar açısından cazip duruma getirilmesi gerekmektedir. Bunun için geliştirilen politikaları da üç başlık altında toplamak mümkündür.

 

• Teşvik sisteminin yaygınlaştırılması,
• Kamu yatırımlarına önem verilmesi. (yatırımcının güvenini sağlamak için)
• Organize Sanayi ve Küçük Sanayi bölgelerinin kurulmasıdır. Bunun takiben ise, orta ve küçük işletmelerin teşvik edilerek geliştirilmesidir.

Bölgenin yurtiçi ve yurtdışı yatırımcılara cazip duruma getirilmesinde teşviklerin arttırılması önemli bir faktör olarak belirlenmiştir. Tablo 4'de yatırım teşviklerinin sektörel dağılımı ile ilgili veriler yer almaktadır.

  

TABLO 4 : GAP BÖLGESİ YATIRIM TEŞVİKLERİNİN SEKTÖREL DAĞILIMI

 

Sektörler
Belge sayısı
%

Tarım
771
30

Madencilik
26
1

İmalat
1278
50

Hizmetler
485
19

Toplam
2560
100

Kaynak : GAP İdaresi, 1997 Yılı Faaliyet Raporu, 1998.

 

Tablo 4.'den de anlaşıldığı üzere teşvik belgelerinin % 50'si imalat sektörüne verilmiştir. GAP'ta mevcut imalat sanayi işletmeleri ile ilgili veriler Tablo 5'de yer almaktadır.

 

TABLO 5 : GAP BÖLGESİ İMALAT SANAYİİN SEKTÖREL DAĞILIMI

 

 
İşletme
İstihdam

Sektör Adı
Sayısı
%
Sayısı
%

Kağıt ve Kağıt Ürünleri
8
2
260
1

Taş ve Toprağa Dayalı İmalat
32
6
2.622
8

Metal Eşya, Makina Teçhizat İmalatı
44
8
1.154
4

Kimya, Petrol, Kauçuk, Plastik Ürün. İmalatı
77
15
2.955
9

Gıda İmalatı
154
30
4850
15

Tekstil, Giyim ve Deri İmalatı
201
39
19.754
63

Toplam
516
100.0
31.595
100.0

Kaynak : GAP İdaresi, 1997 Yılı Faaliyet Raporu, 1998.

  

Tablo 5'deki bulgular incelendiğinde Bölge İmalat sanayii içindeki ve istihdamdaki payı bakımından tekstil, giyim ve deri imalatının öncü sektör durumunda olduğu bu sektörü ise sırası ile gıda ve kimya sektörünün takip ettiği görülmektedir. Ancak bölgedeki imalat sanayiilerinin özellikle tekstil, giyim ve deri imalatı sektörü ile gıda sektöründe yer alan işletmelerin; hukuki, ekonomik, işgücü, kapasite yapılarının incelenmesinin avantaj ve dezavantajları ile sorunlarının açık bir biçimde ortaya konmasının gerekliliği, olduğu görünmektedir.

 

1. GAP İLLERİ SANAYİİ ENVANTERİ PROJESİNİN KAPSAMI

 

Birinci bölümde Güneydoğu Anadolu Projesi kavramsal düzeyde tanıtılmaya çalışılmıştır. Bu bölümde ise GAP'ta yapılması planlanan GAP Sanayi Envanteri Hazırlama Projesi'nin kapsamı açıklanmıştır.

 3.1 Projenin Amacı : 

Çok sektörlü ve entegre bir kalkınma projesi olan GAP'ın yarattığı sanayileşme motivasyonu ulusal ve uluslar arası sanayileşme düzeyi paralelinde yönlendirebilmek ve geleceğe yönelik projeksiyonlar hazırlamak için gerekli olan verileri elde etmek üzere sanayii işletmelerinin;

 

• Genel Yapılarını,
  • Hukuki Durum,
  • Mali Durum,
  • Organizasyon Yapısı,
  • İşverenlerin Yapısı,
  • Çalışanların Yapısı,
• Teknolojik yapılarını,
• Ticari Yapılarını,
  • İthalat
  • İhracat
  • Üretim
  • Kapasite
• Gelecek İçin Planlarını
• Beklentilerini

 

Ortaya koyacak düzeyde bir sanayi envanteri hazırlamak.

 3.2 Projenin Yeri ve Süresi : 

Proje GAP Bölgesinde yer alan; Adıyaman, Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa, Batman, Gaziantep, Kilis, Siirt, Şırnak illerinde bulunan tüm sanayi işletmelerini kapsamaktadır. Projenin süresi bir (1) yıldır.

 3.3 Projenin Ulusal ve Uluslar Arası Düzeydeki Gelişme Programına Uygunluğu 

GAP Bölgesi Sanayi Envanteri Hazırlama Projesinin ele alınmasında etki eden faktörler sırası ile şunlardır.

 

1. Faktör : Türkiye artık günümüzde en hızlı kalkınan on ülke arasında yer almaktadır. Ancak UNDP'nin 1990 yılından itibaren yayınladığı "İnsani Kalkınma Raporları" ve Türkiye'de yayınlanan ulusal raporlar incelendiğinde ulusal düzeydeki bu hızlı kalkınmanın temelinde dengesiz bir kalkınma olduğu görülmektedir. Bu dengesiz kalkınmanın temelinde ise AR-GE çalışmalarının yetersizliği, düzgün bir veri tabanının eksikliği başta gelmektedir. İşte, her ne kadar ulusal düzeyde AR-GE çalışmalarının yetersizliği hissedilmekte ise de, şu anda çok sektörlü ve entegre bir proje olan GAP'ın sağlıklı yürümesi için GAP Sanayi Envanterinin hazırlanmasına gereksinim vardır. Bu envanter özelde GAP Bölgesi, genelde ise bölgeler arası dengeli, eşitlikçi, katılımcı bir kalkınma stratejisi için önemli bir eksikliği gidereceği beklenmektedir.
2. Faktör : 7. Beş Yıllık Kalkınma Planında (1996-2000) "insan kaynaklarının geliştirilmesi" ve "bölgeler arası dengelere ulaşılması" Türkiye'nin önümüzdeki beş yıl içerisinde hedeflere ulaşmada gerekli görülen yapısal değişmenin GAP Bölgesinde gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Bölgede yapılacak bir envanter çalışması mevcut durumu açığa kavuşturacağı gibi, geçmiş durumla kıyası olanaklı kılacaktır. Böylece 7. Beş Yıllık Kalkınma Planındaki hedeflere ne derece ulaşıldığı gözlenecek,  gelecekte oluşturulan hedeflere de envanter çalışması bir alt yapı oluşturacaktır.
3. Faktör : Plan hedefte yer alan çalışmaların GAP'ta yarattığı sanayileşme motivasyonunu ulusal ve uluslar arası sanayileşme düzeyi paralelinde yönlendirebilme, bölgeler arası mevcut eşitsizliği azaltmak için önemli bir hamle yapmanın sorumluluğu ve gerekliliği.
4. Faktör : RİO Konferansındaki GÜNDEM 21'in gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilir kalkınmanın hızlandırılması için uluslar arası işbirliği ve buna bağlı politikalar ve içeriğinde yer alan üç temel ağırlık noktası olan;
   • Kamu yatırımlarının kalkınmaya yönelik çalışmalar,
   • Özel sektör yatırımlarının desteklenmesi ve teşvik edilmesi,
   • Halk katılımının sağlanması ve yönlendirilmesinin acilliği.

 

1. Faktör : 1997 genel nüfus sayım sonuçlarına göre bölgede özellikle kırsal alanda çarpıcı oranda bir göçün söz konusu olduğu gözlenmektedir. Öte yandan GAP Projesi çerçevesinde başta Tarım ürünleri olmak üzere bölgede hammadde ve geleneksel ürün ve üretim faaliyetlerinde bir değişme yaşanacağı gözlenmektedir. Bir yandan kente göç ile atıl bekleyen iş gücünü istihdam etmek, bir yandan da yörede hızla yeniden oluşan hammadde kompozisyonuna uygun üretim alanlarına yönelmek çözümü ivedi bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu envanter çalışmasının, özellikle yöre imalat sanayiine ve yörede yatırım yapacak sanayiciye yapılacak yatırımların nereye yönelmesi gerektiği konusunda ışık tutacağı düşünülmektedir.

  3.4 GAP Sanayi Envanteri Hazırlama Projesinin Genel Hedefleri : 

Daha önceki bölümlerde ülkenin hızla gelişen on ülke arasında yer almasına karşın dengesiz geliştiği (Bkz: UNUP Raporları), kalkınma sürecinin yavaşlığı ve bölgeler arası eşitsizliklerin sürdüğü (Bkz: 7. BYKP), açıklamalar arasında yer almaktaydı. Konuya bu bakış açısı içerisinde bakıldığında; Güneydoğu Anadolu Projesinin hedeflerine ulaşması, kalkınmanın eşit, bölgeler arası  dengesizliği ortadan kaldırması ve halk katılımının sağlanması; bölgenin sanayi, ekonomik, sosyal ve kültürel yapısının bilimsel olarak değerlendirilmesi ve sağlam veri tabanı üzerinde oturtulması ile mümkündür.

 

Bu çerçeve içerisinde ele alınan "GAP Sanayi Envanteri Hazırlama Projesi" genel anlamda aşağıdaki hedefleri içermektedir.

 

• Bölgeler arası eşit dengeli kalkınmanın sağlanması için mevcut kalkınma potansiyelini ortaya koymak, bölgedeki yerel dinamikleri yakalamak,
• İstikrarlı büyüme, ihracatın gelişmesi için ulusal plan hedeflerine bilimsel düzeyde katkı sağlamak,
• Ekonomik gelişmeye paralel olarak sosyo gelişmelere projeksiyon hazırlamada veri düzeyinde katkı sağlamak,
• Mevcut ve gelecekteki sanayileşmeye yönelik insan kaynağı gereksinimini saptamada yardımcı olmak,
• Üretkenliğin, üretken istihdamın ve sanayileşme hızının arttırılması için ipuçları yakalayabilmek,
• Uluslar arası planda meydana gelen hızlı değişimlere uyum sağlamada bölge sanayiine yönelik öneriler geliştirmek,
• Bölgeye ilişkin iktisadi ve sosyolojik genel sorunları tanımlamaktadır.

  3.5 GAP Sanayi Envanteri Hazırlama Projesinin Özel Hedefleri : 

Yukarıdaki genel hedefler doğrultusunda projenin özel hedefleri şöyledir.

• Bölgenin sanayi envanterini ve haritasını çıkarmak,
• Yerel hammaddeleri kullanan ihtiyaca yönelik sanayileri saptamak,
• Bölge kapsamındaki illerde en az bir tane stratejik sanayi saptamak,
• Saptanacak sanayi ve stratejik sanayiler için insan kaynakları ihtiyacı ve niteliğini belirlemek,
• Stratejik sanayilere bölgeler arası ve uluslar arası platformlarda yer alabilecekleri düzeyde öncü sanayilere teknoloji önermektedir.

   3.6 GAP Sanayi Envanteri Hazırlama Projesinin Gerekçeleri : 

GAP Sanayi Envanteri Hazırlama Projesi;

 

• GAP'ın amacına ulaşması, bölgenin sanayi, ekonomik, sosyal, kültürel yapısının bilimsel olarak değerlendirilmesi ile mümkündür. Bu proje sanayi envanterini hazırlaması bakımından,
• GÜNDEM 21'in gelişmekte olan ülkelerde kalkınmanın hızlandırılması için uluslar arası işbirliği ve buna bağlı politikaların içeriğinde yer alan ağırlık noktalarının gerçekleştirilmesine katkı sağlanması bakımından,
• Bölgeler arası eşit ve dengeli kalkınmanın sağlanması için bölge içi sanayii dinamiklerini ortaya çıkarması bakımından,
• Bölgedeki öncü sektörlerin gelecekteki varlıklarını sürdürebilme durumlarına ipuçları yakalanması bakımından,
• Öncü ve stratejik sanayiiler için insan kaynağı ve niteliği saptanması bakımından,
• Bölgedeki geleneksel imalat sanayiini tespit ve geleneksel üretimin (zanaatın) korunması ve teşviki bakımından,
• GAP projesi çerçevesinde değişen bölgesel ürün kompozisyonuna uygun daha fizibil yatırım yapılması bakımından,
• Bölge insanının ve bölgenin; istihdam, altyapı, eğitim, sağlık gibi özel olarak ekonomik ve sosyolojik ihtiyaçlarının tespiti bakımından,
• Her şeyden önemlisi bölgenin sanayi potansiyelinin tam değerlendirilmesine yönelik olarak, bugüne kadar bölgede sanayi sektörüne ilişkin bir envanter çalışmasının yapılmamış olmasından dolayı bölgenin sanayii potansiyeli teknik, ekonomik, sosyal, çevresel koşullarının tam olarak ortaya çıkartılması açısından önemli ve gereklidir.

 

GAP İlleri Sanayi Envanterinin hazırlanmasında şu sayıltılarla çalışmalara başlanmıştır.

 

• Seçilen araştırma yöntemi GAP İlleri Sanayi Envanteri Hazırlama Projesinin amacına uygundur.
• GAP İlleri Sanayi Envanteri Hazırlama Projesi için proje kapsamındaki illerdeki firmalar bölge sanayisini temsil edecek niteliktedir.
• İşletme yetkililerine yanıtlanmak üzere verilen "Envanter Bilgi Formu" mevcut durumlarını ortaya koyacak kapasitededir.

 

GAP İlleri Sanayi Envanteri Hazırlama Projesi;

• GAP içerisindeki illeri ve illerdeki her sektörde yer alan firmaları kapsamaktadır.
• Araştırma sonucunda elde edilen bulgular Envanter Bilgi Formunda yer alan sorular ile sınırlıdır.
• Sektör sınıflamaları DİE'nin "US 97 Ulusal Faaliyet ve Ürün Sınıflaması, US-97 / ISIC, Rev. 3 Ana Gruplar" daki kodları ile sınırlıdır.

 

4. YÖNTEM

GAP İlleri Sanayi Envanteri TMMOB Makina Mühendisleri Odası "GAP ve Sanayi Kongresi" için hazırlanmıştır. Projenin yürütülmesinde bilgi tarama ve alan araştırma yöntemi uygulanmıştır. Araştırma GAP Projesi içerisindeki iller ve her sektörde yer alan;

 

Adıyaman                        :                        510

Batman                        :                        257

Diyarbakır                        :                        659

Gaziantep                        :                        22

Kilis                        :                        ---

Mardin                        :                        224

Siirt                        :                        72

Şanlıurfa                        :                        455

Şırnak                        :                        4

 

olmak üzere toplam 2203 firmayı kapsamaktadır.

 

Proje kapsamındaki firmalara ait veriler 58 sorudan oluşan "Envanter Bilgi Toplama Formu" ile elde edilmiştir. Envanter Bilgi Toplama Formu proje kapsamındaki firmalara TMMOB Makina Mühendisleri Odası Diyarbakır ve Gaziantep Şube yetkililerince organize edilerek uygulanmıştır. Elde edilen bilgilerle Excell ortamında veri tabanı oluşturulmuştur.

 

Yapılan madde analizi sonucunda; s. 10, s. 17, s. 19, s. 20, s.21, s.22, s.24, s.25, s.30, s.35, s.46, s.47, s.55 numaralı sorulara yanıt alınmadığı saptanmıştır. Bu saptamalar doğrultusunda proje bulgularında kullanılmak üzere 97. madde; envanter bilgilerinde kullanılmak üzere;

 

• Firmalara İlişkin Genel Bilgiler
• Firmalara İlişkin Mali Rakamlar
• Firmaların İşveren ve İşgören Durumu
• Firmaların Üretim ve Pazar Durumu

 

olmak üzere toplam 4 ana başlık ve onun içeriği alt başlıklar oluşturulmuştur. Proje bulgularında kullanılmak üzere saptanan 97 madde SPSS ortamında değerlendirilmiştir. Değerlendirmede tek seçenekli durumlarda 2203 firma üzerinden işlem yapılmış, birden fazla seçeneğin tercih edildiği durumlarda her seçenek 2203 firma üzerinden tek tek işleme alınmıştır. Sonuçlar; frekans, toplam içinde yüzde, cevap verenler içinde yüzde, cevapsız başlıkları altında elde edilen bulgulardan tablolar oluşturularak proje raporu, envanter bilgilerinden yararlanılarak "GAP İlleri Sanayi Envanteri" hazırlanmıştır.

5. GAP İLLERİ SANAYİ ENVANTERİ ile İLGİLİ ARAŞTIRMA BULGULARI

Bu kısımda GAP İlleri Sanayi Envanteri Araştırma Raporuna İlişkin "41" tablodan oluşan firmaların;

• Genel Durumlarına
• Mali Durumlarına,
• İşveren ve İşgören Özelliklerine,
• Üretim – Pazar Durumlarına

yönelik bulgular yer almaktadır.

  

TABLO 6 : FİRMALARIN KURULUŞLARINDAKİ FAALİYET ALANLARININ DAĞILIMI

 

Sektör Adı
Sayı
%

Hayvancılık
5
0,2

Ormancılık
5
0,2

Tetkik Arama Hariç Petrol vb.
3
0,1

Metal Cevheri Madenciliği – Demir
1
0,1

Kum – Kil Taşocakçılığı
2
0,1

Gıda Ürünleri – İçecekler
152
6,9

Tütün Ürünleri
1
0,0

Tekstil Ürünleri
269
12,2

Kürk Hariç Diğer Giyim Eşyaları
12
0,5

Deri
7
0,3

Ağaç Mantar Ürünleri Mobilya Hariç
147
6,7

Kağıt ve Kağıt Ürünleri
1
0,0

Kitap-Broşür Basım
3
0,1

Kömür
1
0,0

Kimyasal Ürünler İmalatı Boya vb.
6
0,3

Plastik ve Kauçuk Ürünleri
37
1,7

Metalik Olmayan Mineral Ürünler
96
4,4

Ana Metal Sanayii
103
4,7

Makina Teçhizat Hariç İmalatı
231
10,5

Makina Teçhizat İmalatı
120
5,4

Elektrikli Makina Teçhizat İmalatı
86
3,9

Haberleşme Cihazları İmalatı
2
0,1

Tıbbi Aletler İmalatı
-
--

Motorlu Kara Taşıtı İmalatı
14
0,6

Mobilya
251
11,4

Yeniden Değerlendirme-Hurdacılık
4
0,2

Elektrik-Su-Gaz-Dolum-Dağıtım
6
0,3

Su Depoları
5
0,2

İnşaat
20
0,9

Motorlu Taşıtlar Onarım-Satışı
474
21,5

Motorlu Taşıtlar Dışındaki Tamirat
61
2,8

Diğerleri
2
0,1

CEVAPSIZ
46
2,8

TOPLAM
2203
100

 

TABLO 7 : FİRMALARIN HUKUKİ YAPILARININ DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam içinde %
CevapVerenlerİçinde %

A
Özel Şirketler
1781
80,8
90,0

Kamu
203
9,2
10,0

Cevapsız
219
9,8
100

TOPLAM
2203
100
 

B
Anonim
85
3,2
22

Limited
123
5,6
31

Ferdi Mülkiyet
163
7,4
42

Diğer
21
0,9
0,5

Cevapsız
1811
82,1
100

TOPLAM
2203
100
 

  

TABLO 8 : FİRMALARIN KURULUŞ SERMAYELERİNİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam içinde %
CevapVerenlerİçinde %

5.000.000 ve Altı
33
0,8
26,4

5.000.000 – 50.000.000
5
0,1
0,4

50.000.000 – 500.000.000
16
0,6
12,8

500.000.000 – 5.000.000.000
57
2,4
45,6

5.000.000.000 – 50.000.000.000
14
0,5
11,2

Cevapsız
2078
94,3
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 9: FİRMA SAHİPLERİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ

 

 
SAYI
Toplamİçinde%
CevapVerenlerİçinde%

CİNSİYET
K
16
0,7
0,8

E
1762
80,0
99,2

Cevapsız
425
19,2
100

TOPLAM
2203
100

YAŞ
35 Yaş ve altı
845
38,4
48,0

36-45
575
26,0
32,7

46-55
223
10,2
12,7

56 yaş ve üzeri
117
5,2
6,6

Cevapsız
443
19,2
100

TOPLAM
2203
100

EĞİTİM
İlkokul
1018
46,2
58,7

Ortaokul
324
14,7
18,7

Lise
273
12,4
15,7

Üniversite ve üstü
62
2,8
3,6

Eğitimsiz
53
2,4
3,1

Diğer
4
0,2
0,2

Cevapsız
469
21,2
100,0

TOPLAM
2203
100,0

  

TABLO 10: FİRMANIN KURUCU VE KURUCU ORTAKLARININ DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplamİçinde%
Cevap verenlerİçinde%

KURUCUSU
1633
74,1
84,4

KURUCU ORTAĞI
301
13,7
15,6

CEVAPSIZ
269
12,2
100,0

TOPLAM
2203
100,0

  

TABLO 11: FİRMA KURUCU-KURUCU ORTAĞININ ÜYE OLDUĞU KURULUŞLARIN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam içinde%
CEVAPSIZ
TOPLAM

SENDİKALAR
0
-
2203 % 100
2203 % 100

DERNEKLER
497
22,6
1706 % 73,6
2203 % 100

MESLEK ODALARI
478
21,7
1725 % 78,9
2203 % 100

TİCARET VE SANAYİ ODALARI
262
11,9
1941 % 87,5
2203 % 100

  

TABLO 12: FİRMALARIN KÖKENLERİNİN DAĞILIMI

 

 

SAYI

Toplam içinde%
Cevap verenlerİçinde%

Babadan Kalma
274
12,4
12,6

Dededen Kalma
25
1,1
1,1

Daha öncelerden
43
2,0
1,9

Firmayı Ben Kurdum
1588
72,1
72,9

Diğer
247
11,2
11,3

Cevapsız
26
1,2
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 13: FİRMA SAHİBİ-KURUCU ORTAĞININ BU SEKTÖRÜ TERCİH NEDENLERİNİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam içinde%
Cevap verenlerİçinde%

Yurtdışı Deneyimim
14
0,6
0,6

Yurtiçinde Aldığım Mesleki Eğitim ve Deneyimim
1035
47
49,0

Aile Mesleği
486
22,1
23,0

Sektörün Bölgede Gelişme Potansiyeline Sahip Olması
458
20,8
21,7

Yöresel Hammaddenin Bu Sektörde Faaliyet Göstermeye Elverişli Olması
117
5,3
5,5

Cevapsız
93
 
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 14: FİRMALARIN KURULU OLDUKLARI ARAZİ BÜYÜKLÜKLERİNİN DAĞILIMI (Metre Kare)

 

 
SAYI
Toplam içinde%
Cevap verenler içinde%

100 ve altı
1125
51,1
52,0

100-1.000
842
38,3
38,9

1.000-10.000
117
5,3
5,4

10.000-100.000
62
3,0
3,1

100.000 ve üstü
12
1,8
0,5

Cevapsız
40
1,8
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 15: FİRMALARIN KURULUŞLARI SIRASINDA KURULUŞ SERMAYESİ DIŞINDA KULLANDIKLARI FİNANS KAYNAKLARININ DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam içinde%
Cevap verenlerİçinde%

Kredi
57
2,6
0,95

Teşvikler
3
0,1
0,5

Diğer
-
-
-

Cevapsız
2143
97,3
100

TOPLAM
2203
100

 

TABLO 16: FİRMALARDAKİ TEKNİK PERSONELİN DURUMLARININ DAĞILIMI

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Makine Mühendislerinin Dağılımı
38
1,7
2165 %98.2
2203 % 100

Diğer Mühendislerin Dağılımı
62
2,9
2141 % 96,9
2203 % 100

Teknisyenlerin Dağılımı
112
5,1
2091 % 94,9
2203 % 100

Ustaların Dağılımı
1995
90,5
208 % 9,4
2203 % 100

  

TABLO 17: FİRMALARIN ÇALIŞANLARINA SAĞLADIĞI HİZMET İÇİ EĞİTİMİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam içinde%
Cevap verenlerİçinde % 

İşletme Bünyesinde Açılan Kurslar
288
13,0
15,0

Mesleki Kuruluşlar Tarafından Verilen Kurslar
206
9,4
10,7

Hizmet İçi Eğitim Veren Kamu Kuruluşları
57
2,6
2,9

Hizmet İçi Eğitim Veren Özel Kuruluşlar
48
2,2
2,5

Hizmet İçi Eğitim Verilmiyor
1320
59,9
68,8

Cevapsız
284
12,9
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 18: FİRMALARDA ÇALIŞAN ÜCRETSİZ AİLE İŞÇİLERİNİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam içinde%
Cevap verenlerİçinde%

1 Kişi
217
9,9
56,0

2 Kişi
90
4,1
23,0

3 Kişi
52
2,4
13,0

4 Kişi
18
0,8
4,6

5 Kişi
8
0,4
2,1

6 Kişi
1
0,1
0,3

7 Kişi
1
0,1
0,3

9 Kişi
1
0,1
0,3

Cevapsız
1815
82,4
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 19: FİRMALARDA ÇALIŞAN PERSONELİN İŞ AKDİ DURUMLARININ DAĞILIMI

 

 
Sayı
Toplam içinde%
Cevap verenlerİçinde %

İş Akdi Yapılıyor
143
6,4
7,9

İş Akdi Yapılmıyor
1669
89,4
92,1

Cevapsız
104
4,1
100

TOPLAM
2203
100

 

 

TABLO 20: FİRMALARDAKİ SENDİKALILAŞMA DURUMU

 

 
SAYI
Toplam içinde%
Cevap verenlerİçinde %

Sendikalı İşçi Var
32
1,5
1,5

Sendikalı İşçi Yok
2135
96,9
98,5

Cevapsız
36
1,6
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 21: FİRMALARDA ÇALIŞAN PERSONELİN ÜCRETLENDİRME DURUMLARININ DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

Asgari Ücret
901
40,9
42,6

Asgari Ücret+Prim
49
2,2
2,3

Sektörde Geçerli Ücret
287
13,0
13,6

Sendikal ile Yapılan Pazarlıklar Sonucu Belirlenen Ücret
19
0,9
0,9

Çalışanlarla Yapılan Pazarlıklar Sonucu Belirlenen Ücret
636
28,9
30,1

Parça Başı veya Götürü Ücret
221
10,0
10,5

Cevapsız
90
4,1
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 22: FİRMALARIN ÇALIŞANLARINA TEŞVİK İÇİN UYGULADIKLARI YÖNTEMLERİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

Prim
634
28,8
30,0

İkramiye
112
5,1
5,3

Hisse
32
1,5
1,5

Diğer
84
3,8
3,9

Yok
1251
56,8
59,2

Cevapsız
90
4,1
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 23: FİRMALARDA UYGULANAN GÜNLÜK ÇALIŞMA SAATLERİNİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

Günlük 8 Saat Çalışma
1814
82,3
83,0

8 Saat Üstü Ücretli Mesai
306
13,9
14,0

Vardiya Uygulaması
65
3,0
3,0

Cevapsız
18
0,8
100

TOPLAM
2203
100

 

TABLO 24: FİRMALARIN İŞGÜCÜ TEMİNİNDE KARŞILAŞTIKLARI SORUNLARIN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

Nitelikli Eleman Eksikliği
1100
49,8
55,7

İşgücü Sirkülasyonunun Yüksekliği
183
7,9
9,3

Tesisin Yerleşim Yerine Uzaklığı
189
8,6
9,6

Diğer Bölgelere Göre Ücret Düşüklüğü
422
19,2
21,4

Bölgeden Diğer Bölgelere Göçün Yüksek Olması
80
3,6
4,0

Cevapsız
229
10,4
100

TOPLAM
2203
100

   

TABLO 25: FİRMALARDA ÜRETİLEN MALLARIN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

Doğrudan Tüketici İçin Nihai Mal
1170
53,1
81,3

Başka Üreticiler İçinAra Mal
269
12,2
18,7

Cevapsız
764
34,6
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 26: FİRMALARDA BAŞKA BİR ÜRETİCİ İÇİN ÜRETİLEN MALLARIN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

Ana Sanayiine Yönelik
24
1,0
11,5

Yan Sanayiine Yönelik
184
8,4
88,5

Cevapsız
1995
90,6
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 27: FİRMALARIN ÜRÜNLERİNİ PAZARLAMADA UYGULADIKLARI YÖNTEMLERİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
%
Cevapsız
TOPLAM

Direkt Pazarlama
957
43,4
1245 % 56,5
2203 % 100

Pazarlama Şirketleri Aracılığı
141
6,4
2061 % 93,6
2203 % 100

Sipariş Veren Firmaya Teslim
481
21,8
1721 % 78,2
2203 % 100

Diğer
39
1,8
2164 % 98,2
2203 % 100

 

TABLO 28: FİRMALARIN ÜRETİM KALİTESİNİ SAĞLAMADA KULLANDIKLARI STANDARTLARIN DAĞILIMI

 

 
Sayı
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

TSE
229
10,4
18,0

Yabancı Ülke Standartları
13
0,6
1,0

Firmanın Belirlediği Standartlar
1033
46,9
81,0

Cevapsız
928
42,1
100

TOPLAM
2203
100

   

TABLO 29: FİRMALARIN ÜRETİM KALİTESİNİ SAĞLAMADA UYGULADIKLARI YÖNTEMLERDEN FİRMANIN BELİRLEDİĞİ STANDARTLARIN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

Şartname
21
1,0
3,2

Teknik Resim
15
0,6
2,3

Örnek Ürün
620
28,1
94,5

Cevapsız
1547
70,2
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 30: FİRMALARIN ÜRETİM YERİ İÇİN SAHİP OLDUKLARI BELGELERİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

İSO Sistem Belgesi
26
1,2
3,8

Ürün İçin Kalite Kontrol Belgesi
530
24,1
77,8

Kalibrasyon
125
5,6
18,4

Cevapsız
1521
69,1
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 31: FİRMALARIN ÜRETTİKLERİ ÜRÜNLER İÇİN UYGULADIKLARI KALİTE BELGELERİNİN KAYNAKLARA GÖRE DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

TSE'den
189
8,5
11,8

Mühendis Odalarından
7
0,3
0,4

Belge Veren Diğer Kurumlardan
125
5,6
7,8

Kalite Belgem Yok
1279
58,1
79,9

Cevapsız
603
27,4
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 32: FİRMALARIN SAHİP OLDUKLARI TEKNOLOJİ KAYNAKLARININ DAĞILIMI

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Lisans ve Patent Anlaşmaları
39
2,1
2164 % 98,2
2203 % 100

Yurtdışı Şirketlerle Ortak Yatırımlar
14
0,8
2188 % 99,3
2203 % 100

Kopyalama
438
22,1
1765 % 80,1
2203 % 100

Firmanın Orijinal Tasarımı
1115
50,6
1088 % 49,3
2203 % 100

   

TABLO 33: FİRMALARIN SAHİP OLDUKLARI MAKİNA VE DONANIM KAYNAKLARININ DAĞILIMI

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Yurt İçinde Üretilmiştir
1410
64,0
793 % 36,0
2203 % 100

Yurt İçinde Monte Edilmiştir
233
10,6
1970 % 89,4
2203 % 100

İthal Edilmiştir
159
7,2
2044 % 92,8
2203 % 100

Firma Kendi Olanaklarıyla Üretmiştir
89
4,0
2114 % 96,0
2203 % 100

  

TABLO 34: FİRMALARIN MAKİNALARININ NİTELİKLERİNİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Tek Amaçlı - Belli Ürün Üretilir
1517
68,9
686 % 31,1
2203 % 100

Değişik Ürün Üretilebilir-Makina Parkının Düzenlenmesi Zor
56
2,5
2147 % 97,5
2203 % 100

Çok Amaçlı-Bir Çok Ürün Üretilir
179
8,1
2024 % 91,9
2203 % 100

  

TABLO 35: FİRMALARIN YURTİÇİ PAZARLARININ DAĞILIMI

 

BÖLGE

SAYI

%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Ege
26
1,2
2177 % 98,1
2203 % 100

Karadeniz
9
0,4
2194 % 99,6
2203 % 100

Akdeniz
36
1,6
2167 % 98,4
2203 % 100

Doğu Anadolu
95
4,3
2108 % 95,7
2203 % 100

Güneydoğu Anadolu
803
36,5
1400 % 63,5
2203 % 100

İç Anadolu
27
1,2
2176 % 98,6
2203 % 100

Marmara
39
1,8
2164 % 98,2
2203 % 100

Bölgelerarası Fark Yok
136
6,2
2067 % 93,8
2203 % 100

 

 

TABLO 36: FİRMALARIN İHRACAT YAPTIKLARI PAZARLARIN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde%
Cevap Verenlerİçinde %

Batı Avrupa
42
1,9
10,1

Doğu Avrupa
26
1,2
6,3

Kuzey Amerika
176
8,0
42,3

Ortadoğu
20
0,9
4,8

Uzakdoğu
3
0,1
0,7

Türki Cumhuriyetler
10
0,5
2,4

Diğer
139
6,3
33,4

Cevapsız
1787
81,1
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 37: FİRMALARIN EN ÖNEMLİ RAKİPLERİNİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

AVRUPA Kökenli Rakipleri
25
1,1
2178 % 98,9
2203 % 100

Uzakdoğu Kökenli Yabancı Şirketler
16
0,7
2187 % 99,3
2203 % 100

Firmaların Bulunduğu Şehir ve Bölge Dışından Yerli Şirketler
341
15,5
1862 % 84,5
2203 % 100

Firmaların Bulunduğu Şehir ve Bölge İçindeki Yerli Şirketler
1362
61,8
841 % 38,2
2203 % 100

   

TABLO 38: FİRMALARDA ÜRÜN NİTELİĞİ-MİKTARI-KALİTESİ ile İLGİLİ KARAR VEREN KİŞİ/KİŞİLERİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Firma Sahibi
1299
59,0
904
%41,0
2203
%100

Firma Sahibi + Hissedarlar
156
7,1
2047
% 93,3
2203
%100

Üst Düzey Yöneticiler
242
11,0
1961
%90,1
2203
%100

Üretimde Doğrudan Yer Alan Mühendis – Teknisyen-Ustabaşılar
42
1,9
2161
%98,1
2203
%100

İşveren – Yönetim-Çalışanların Ortak Katılımı
47
2,1
2156
%97,9
2203
%100

Diğer
22
1,0
2181
%99,0
2203
%100

   

TABLO 39: FİRMALARIN İŞ DAĞILIMI KONUSUNDA KARAR MERCİLERİNİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Firma Sahibi
1293
58,7
910
%41,3
2203
%100

Firma Sahibi + Hissedarlar
159
7,2
2044
% 92,8
2203
%100

Üst Düzey Yöneticiler
247
11,2
1956
%88,8
2203
%100

Üretimde Doğrudan Yer Alan Mühendis – Teknisyen-Ustabaşılar
22
1,0
2181
%99,0
2203
%100

İşveren – Yönetici-Çalışanların Ortak Katılımı
51
2,3
2152
%97,7
2203
%100

Diğer
1
0,0
2202
%100
2203
%100

TABLO 40: FİRMALARIN GAP PROJESİ ÇERÇEVESİNDE GELECEKTE ÜRETMEYİ ve İŞLEMEYİ DÜŞÜNDÜĞÜ ÜRÜNLERE İLİŞKİN YENİ FAALİYET PROJELERİNİN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde %
Cevap Verenler İçinde %

Ölçek büyütme
617
28,0
70,8

Değişik Alanlara Yönelme
243
11,0
27,9

Mevcut Durumlarını Muhafaza Etme
8
0,4
0,9

İşi Bırakma
4
0,2
0,4

Cevapsız
1331
60,4
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 41: FİRMALARIN 10 YIL İÇİNDE YENİ YATIRIM ALANLARINA YÖNELMEDEKİ NEDENLERİNİN DAĞILIMI                                        

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Sektörün Gelişme Potansiyeli
613
27,8
1590
%72,2
2203
%100

Sektöre İlişkin hammaddelerin Yörede Gelişme Potansiyeli
438
19,8
1765
% 80,1
2203
%100

Yörede Ürüne İlişkin Talep Artışı
551
25,0
1652
%75,0
2203
%100

O Ürüne İlişkin İhracat Potansiyeli
325
14,7
1878
%85,2
2203
%100

  

TABLO 42: FİRMALARIN 10 YIL İÇİNDE YÖNELMEYİ DÜŞÜNDÜKLERİ YATIRIMLARA İLİŞKİN HEDEF PAZARLARIN DAĞILIMI                        

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

GAP
993
45,1
1210
%54,9
2203
%100

Yurtiçi Pazarlar
478
21,7
1725
% 78,3
2203
%100

Yurtdışı Pazarlar
220
10,0
1983
%90,0
2203
%100

  

TABLO 43: FİRMALARIN DEVLETTEN YATIRIM ÖZENDİRİCİ VE DESTEKLEYİCİ UYGULAMALARA YÖNELMESİNİ İSTEDİKLERİ YATIRIM ALANLARININ DAĞILIMI                         

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Tarım
729
33,0
1474
%66,9
2203
%100

Hayvancılık
685
31,0
1518
% 68,9
2203
%100

Madencilik
273
12,4
1930
%87,6
2203
%100

İmalat Sanayii
1699
77,1
504
%22,9
2203
% 100

Turizm
197
8,9
2006
%91,1
2203
%100

Altyapı ve Diğer Sosyal Amaçlı Yatırımlar
511
23,2
1692
%76,8
2203
%100

 

 

TABLO 44: FİRMALARIN YEREL YÖNETİMLERDEN BEKLENTİLERİNİN DAĞILIMI                             

 

 
SAYI
%
CEVAPSIZ
TOPLAM

Altyapı Sağlanması
1374
62,3
829
%37,6
2203
%100

Çevreyi Koruyucu Tedbirlerin Alınması
848
38,5
1355
% 61,5
2203
%100

Kentleşme Sorununun Çözümü
612
27,8
1591
%72,2
2203
%100

Ulaşım Sorununun Çözümü
873
39,6
1330
%60,4
2203
% 100

Atıkların Değerlendirilmesi
543
24,6
1660
%75,4
2203
%100

  

TABLO 45: FİRMALARDA DANIŞMANLIK HİZMETİ YAPAN

ELEMANLARIN DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde %
Cevap Verenler İçinde %

Eleman Var
246
11,1
11,8

Eleman Yok
1841
83,6
88,2

Cevapsız
116
5,3
100

TOPLAM
2203
100

  

TABLO 46: FİRMALARDA DANIŞMANLIK HİZMETİ YAPAN ELEMANLARIN KAYNAĞININ DAĞILIMI

 

 
SAYI
Toplam İçinde %
Cevap Verenler İçinde %

Meslek Odaları
7
0,3
2,8

Üniversiteler
9
0,4
3,9

Konusunda Uzman Kişiler
215
9,8
85,3

Özel Danışmanlık Şirketleri
7
0,3
2,8

Diğerleri
14
0,6
5,5

Cevapsız
1951
88,6
100

TOPLAM
2203
100

  

1. GAP İLLERİ SANAYİ ENVANTERİ ile İLGİLİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI

 

GAP İlleri Sanayi Envanteri ile ilgili yapılan araştırma sonucunda aşağıdaki bulgular saptanmıştır:

 

• Firmaların kuruluşundaki faaliyet alanlarının öncelikle motorlu taşıt onarımı, tekstil, mobilya, makina teçhizat hariç diğer imalat sanayi, gıda ürünleri – içecekler, mobilya hariç ağaç ürünleri sektörleri olduğu; bugünkü faaliyet alanlarının ise sırası ile motorlu taşıt onarımı, gıda ürünleri, makina teçhizat hariç diğer imalat sanayi, mobilya tekstil, mobilya hariç ağaç ürünleri sektörleri olduğu saptanmıştır.
• Firmaların çoğu ferdi mülkiyet yapısı içerisinde özel firmalardır.
• Firmaların kuruluş sermayeleri 500 milyon ile 5 milyar arasında bir dilimde yoğunlaşmaktadır.
• Firma sahipleri erkek, 35 yaşın altında, ilkokul mezun ve firma sahibi konumundadırlar.
• Firma sahipleri içerisinde sendikalı bulunmayıp dernek ve meslek odası üyeleri vardır. Firmayı kendi kuranlar çoğunlukta olup,sonraki firma kökeni babaya dayanmaktadır. Firmalar içinde bulundukları sektörü yurtiçinde aldıkları deneyim ve mesleki eğitim nedeniyle tercih etmişlerdir. Firmaların bulundukları arazi büyüklükleri 100 metrekare ve altındadır. Kuruluş sermayesi dışında en fazla kredi kullanmışlardır.
• Firmalarda en fazla usta bulunmakta, makina mühendisi yok denecek düzeyde istihdam edilmektedir.
• Firmaların yarıdan fazlasında firma çalışanlarına hizmet içi eğitim verilmemektedir.
• Firmaların çoğunda 1-3 arasında ücretsiz aile çalışanları vardır.
• Firmalar çalışan personele iş akdi yapmamakta, çalışanlar arasında sendikal işçi bulunmamaktadır.
• Firmalarda çalışan personele asgari ücret üzerinden ücret ödenmektedir. Çalışanlara teşvik için genelde hiçbir yöntem uygulanmamakta, uygulananlar içerisinde pirim tercih edilmektedir.
• Firmalarda günlük 8 saat çalışma saati uygulaması yaygındır.
• Firmalar işgücü temininde sırası ile nitelikli eleman, ücret düşüklüğü vb. sorunlarla iç içe yaşamaktadır.
• Firmalarda çoğunlukla doğrudan tüketici için nihai mal ve yan sanayiine yönelik üretim yapılmaktadır.
• Firmalar ürünlerini pazarlamada direkt pazarlamayı tercih etmekte, firmanın belirlediği standartlara göre örnek ürün üzerinde ürün kalitesi sağlanmaktadır.
• Firmalar en fazla ürün için kalite kontrol belgesine sahiptirler. Sahip oldukları kalite belgelerini ise TSE'den almışlardır.
• Firmaların sahip oldukları teknoloji kaynağı kopyalama, makinaları yurt içinde üretilmiş, tek amaçlı belli bir ürüne yöneliktir.
• Firmaların yurtiçi pazarları çoğunlukla Güneydoğu Anadolu Bölgesi, yurtdışı pazarları ise cevap verenler arasında Kuzey Amerika'dır.
• Firmaların en önemli rakipleri bulundukları şehir ve bölge içindeki yer alan yerli şirketlerdir.
• Firmalarda ürün niteliği-miktarı hakkında ve iş dağılımı konusunda karar veren kişiler firma sahipleridir.
• Firmaların GAP projesi çerçevesinde yeni faaliyet projeleri yoktur. Görüş belirtenler arasında çoğunluğu ölçek büyütmeyi tercih etmektedirler.
• Firmaların 10 yıl içinde yeni yatırım alanlarına yönelme nedenlerinin başında bulundukları sektörün gelişme potansiyelinin yüksekliğini belirtmekte, gelecekte GAP çerçevesindeki pazarlara yönelmeyi hedeflemektedirler.
• Firmalar, devletten imalat sanayiine yönelik yatarım özendirici ve destekleyici alanlara yönelmesini, yerel yönetimlerden alt yapı sağlamasını beklemektedirler.
• Firmalarda danışmanlık hizmeti yapan eleman yoktur. Olanların içerisinde en önemli kaynağı konusunda uzman kişiler oluşturmaktadır.