YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ AMAÇLI KULLANIMINA İLİŞKİN KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TEKLİFİNE İLİŞKİN MADDE DEĞİŞİKLİK ÖNERİLERİ VE GEREKÇELERİ
Değişiklik Önerisi 1: 2/340 Esas Numaralı TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu‘nun kabul ettiği Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi‘nin 3. Maddesinin I. fıkrasının 5. paragrafının son cümlesinin aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmesi önerilmektedir.
"Ayrıca Bakanlar Kurulu, I sayılı cetvelde yer alan fiyatları yıllık enflasyon endeksi oranında artırmaya I sayılı cetvelinde yer almayan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesis tipleri için ve mahalli idareler (il özel idaresi, belediye ve köy) ile Mahalli İdare Birlikleri Kanunu kapsamındaki kuruluşlara ait tesislerde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına yönelik uygulama, teşvik, fiyat ve sürelerini ve II sayılı cetvelde teknolojik gelişmelere bağlı olarak tesis tipi, yurt içinde gerçekleşen imalat ile yerli katkı ilavelerine eklemede bulunmaya yetkilidir."
Gerekçe 1: Uzun vadeli finansman ihtiyacı olan enerji sektöründe, uluslararası finans kuruluşlarından Türkiye‘deki projeler için en uygun şartlarda finansman temin edilebilmesi acısından tarifelerde enflasyona endeksli fiyat artış mekanizmasının olması büyük önem arz etmektedir. Avrupa‘daki diğer bütün benzer kanunlarda bu endeksleme farklı şekillerde mevcuttur ve bu mekanizmanın Türkiye‘de olmaması yatırımcı ve finansörlerin diğer ülkelerdeki yatırımları tercih etmelerine yol açabilecektir. Ülkemizin uygun koşullarda uzun vadeli finansmana ulaşmasına engel olacaktır. Bu nedenle Bakanlar Kuruna I sayılı cetvelde yer alan fiyatları enflasyon artış oranını geçmemek koşuluyla fiyat artış yetkisi verilmesi önerilmektedir.
Ülkemizde belediyeler, il özel idareleri, köy tüzel kişilikleri ve sulama birlikleri gibi mahalli idareler birlikleri kanunu kapsamındaki kuruluşlara ait başta arıtma tesisleri olmak üzere, sulama, içme suyu vb. tesislerin elektrik enerjisi bedelleri nedeni ile işletilmesinde gülcüklerle karşılaşılmaktadır. Bu durum mevcut yatırımların verimliliğini olumsuz etkilemekte ayrıca çevre kirliliğine ve tarımsal ürün kayıpları ile halkımızın sağlıklı, sürdürülebilir içme suyuna ulaşmasında sorunlara neden olmaktadır. Kamu tüzel kişiliklerinin bu sorunları en aza indirme yönünde çalışmalarına destek olunması ve anılan tesislerde yerel temiz enerji kaynaklarının kullanımının özendirilerek yaygınlaştırılmasının sağlanması amacıyla bu tesislerde yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımına ilişkin teşvik fiyat ve sürelerin belirlenme yetkisinin Bakanlar kurulunca gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır.
Ayrıca Yenilenebilir enerji kaynaklarına bağlı elektrik enerjisi üretim teknolojileri hızla değiştiğinden II sayılı cetvelde gerektiğinde yeni eklemeler yapma konusunda Bakanlık Kuruluna yetki önerilmiştir.
Değişiklik Önerisi 2: 2/340 Esas Numaralı TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu‘nun kabul ettiği Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi‘nin 4. maddesinin I. fıkrasında "muafiyetli üretim" başlığı altında bulunan ikinci paragrafın ilk cümlesi içinde yer alan "ihtiyaçlarının üzerinde" ifadesinin çıkartılması ve aynı paragrafın ikinci cümlesinin fotovoltaik güneş sistemlerinin kapsayıcılığını artıracak şekilde değiştirilmek suretiyle birinci ve ikinci cümlenin aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmesi önerilmektedir.
"Bu madde kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarında elektrik enerjisi üreten gerçek ve tüzel kişiler, ürettikleri elektrik enerjisini dağıtım sistemine vermeleri halinde fotovoltaik güneş enerjisine dayalı üretim tesisleri hariç I sayılı cetveldeki fiyatları belirtilen süreler içerisinde faydalanılabilir. "Fotovoltaik güneş enerjisine dayalı tesisler için; tesislerin kurulmasından itibaren onbeş yıl süreyle dağıtım sistemine verilen aylık elektrik enerjisi miktarının 1.000 kWh‘den az olması halinde (0-5 kwp kurulu güç) 35 Euro cent/kWh, 1.000 kWh ile 10.000 kWh arasında olması halinde (5-50 kwp kurulu güç) ise 30 Euro cent/kWh, 10.000 kWh ile 100.000 kWh arasında olması halinde (50-500 kwp kurulu güç) ise I sayılı cetvelde belirtilen alım fiyatı uygulanır, PMUM tarafından yapılan hesaplamalar sırasında bu fiyatlar esas alınır ve enerji tedarikçisine ödemeler aylık yapılır."
Gerekçe 2: Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretiminin sağlıklı bir şekilde desteklendiği ülkelerde çift sayaç sistemi kullanılmaktadır. Bu sayaçlardan birisi tüketilen enerjiyi gösterir ve karşılığında ilgili dağıtım şirketine şebeke elektrik maliyeti üzerinden ödemesi yapılır. İkinci sayaç ise doğrudan yenilenebilir enerji kaynağının çıkışında bulunur, üretilen toplam yenilenebilir enerji miktarını gösterir ve tamamı YEK destekleme mekanizmasına göre hesaplanır. Sonuçta yenilenebilir enerji kaynağından üretilen tüm enerji şebekeye verilmektedir. Üretilen noktada enerji talebi olduğunda, üretim şebekede uzak noktalara taşınmadan yerinde tüketilmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının en büyük avantajlarından birisi de yerinde enerji talebinin karşılanmasına katkıda bulunmalarıdır. Bu kapsamda,"ihtiyaç üzeri" v.b. sınırlamalara gitmeden yenilenebilir enerji üretecinin hemen çıkışında yerleştirilecek olan üretim sayacında hesaplanan ve ulusal şebekeye verilen enerjinin tamamı YEK destekleme mekanizmasından yararlanmalıdır. Bu nedenle 4. maddenin 2. paragrafının ilk cümlesinde yer alan "ihtiyaç üzeri" ifadesinin çıkarılması önerilmiştir.
Türkiye‘nin iyi güneşlenme koşullarına sahip bölgeleri göz önüne alındığında evler için 0-5kW arasında fotovoltaik kurulu güç yaklaşık olarak 0-1.000 kWh/ay elektrik üretecektir. Küçük kobilerin ilgi duyacağı 5-50kW arasında kurulu güce sahip fotovoltaik sistemi yaklaşık olarak 1.000kWh-10.000kWh/ay elektrik üretecektir. Yine en son olarak sanayicilerin, fabrikaların, otellerin, organize sanayi bölgelerinin kuracağı ve lisansa tabii olmayan sistemler ise 50-500kW kurulu güce sahip olup, elektrik üretim miktarı 10.000kWh ile 100.000kWh/ay olacaktır. Böylece ilk defa bir enerji türünde bireysel yatırımcıdan sanayiciye, turizmciden kücük-orta boy kobi işletmecisine kadar uzanan bir yelpazede yatırımcı profili mevcut olacak ve aynı zamanda çok büyük istihdam imkanı doğacaktır (kurulu MW başına 50-75 kişi arası)
Avrupa, Amerika ve Japonya‘da sektörün gelişimi ile ilgili yapılan ilk teşvik mekanizmalarında çatı üstü gibi evsel ve küçük kullanımların alım bedelleri büyük santrallere nazaran çok daha büyük tutulmuş, böylece hem halkın bilinçlenmesi hem de aslında elektrik tüketiminde büyük payı olan küçük-orta ölçekli kullanıcıların teşvikten yararlanması sağlanmıştır. Bu pazarın hakim rolde olması aynı zamanda yerli teknoloji üretimi için de büyük bir motivasyon oluşturacaktır. İkinci cümlenin bu amaçla yeniden düzenlenmesi önerilmektedir.
Değişiklik Önerisi 3: 2/340 Esas Numaralı TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu‘nun kabul ettiği Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi‘nin 4. maddesinde yer alan Madde 6/B‘den sonra gelmek üzere "Şebeke Bağlantısı, Veri İzleme ve Değerlendirme" başlığı altında Madde 6/C olarak aşağıda belirtilen paragrafın, bu paragraftan sonra gelmek üzere "Standartlar ve Yetkilendirme" başlığı altında "Madde 6/D" olarak aşağıda belirtilen paragrafın eklenmesi ve kanun teklifinde yer alan "Diğer Uygulamalar" başlığı altındaki "Madde 6/C" nin "Madde 6/F" olarak düzenlenmesi önerilmektedir.
Kanun Teklifinin 4. Maddesine Ek Öneri;
"Şebeke Bağlantısı Veri İzleme ve Değerlendirme
MADDE 6/C- Yenilenebilir enerji kaynaklarının üretim sayacı üzerinden dağıtım sistemine bağlantısı TEDAŞ Genel Müdürlüğü‘ne bağlı ilgili dağıtım şirketi tarafından, iletim sistemine bağlantısı ise TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir. YEK üreticisi dağıtım veya iletim sistemine kendiliğinden bağlantı gerçekleştirmeyip ilgili birimle bağlantıya geçer. Dağıtım sistemlerine TEDAŞ Genel Müdürlüğü‘ne bağlı dağıtım şirketince veya iletim sistemlerine TEİAŞ Genel Müdürlüğü‘nce yapılan yenilenebilir güç sistemi bağlantıları ulusal veri izleme ve değerlendirme sistemine girildikten sonra devreye alınır. Ulusal veri izleme ve değerlendirme sisteminin kurucusu ve uygulayıcısı Elektrik İşleri Etüt İdaresi‘dir. Ulusal Veri İzleme ve Değerlendirme Sistemi Kuruluşu uygulama usul ve esasları TEDAŞ ve TEİAŞ Genel Müdürlükleri‘nin görüşü alınarak Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından bir yönetmelikle düzenlenir".
"Standartlar ve Yetkilendirme"
MADDE 6/D - YEK destekleme mekanizmasından yararlanabileceklerin ürün/hizmet standartları, sertifikasyonu ve denetimi ile ilgili usul ve esasları Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. YEK destekleme mekanizmasından yararlanabilmek için kurulum yapan uygulayıcı/üretici kurumlarda ve şirketlerde aranacak nitelikler, yetki belgesi ve yenilenebilir enerji uygulayıcısı/üreticisi sertifikasına ilişkin hususlar ile bu kapsamdaki yetkilendirmelere, faaliyetlere ve görevlere ilişkin usul ve esaslar TSE ve TMMOB‘ne bağlı Elektrik ve Makina Mühendisleri Odası‘nın görüşü alınarak Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir."
Gerekçe 3: 500 kW gücün üzerindeki yenilenebilir enerji üreteçleri, EPDK tarafından lisans verildikten sonra işletmeye alınacakları için lisanslı bu sistemler kayıt altında tutulabilecektir. Öte yandan, 500 kW gücünün altındaki yenilenebilir güç sistemlerinin de kayıt altında tutulması son derece önemlidir. Büyüklüğüne bakılmadan iletim veya dağıtım sistemine bağlanan tüm yenilenebilir güç sistemleri kayıt altında tutulmalı, kurulu güçlerine göre üretecekleri enerji miktarı önceden tahmin edilmeli ve gerçekte ürettikleri enerji değerlendirilmelidir. Avrupa‘daki örnek sistemlerde de yenilenebilir enerji kaynaklarının şebekeye bağlantısı ilgili iletim ve dağıtım şirketleri kontrolünde gerçekleştirilmektedir. Tüm bu sistemlerde üretim sayacının çıkışı, ilgili dağıtım veya iletim şirketi yetkilisi tarafından şebekeye bağlanmakta ve ulusal veri izleme sistemine girilmektedir. Bilgisayar ortamında gelişmiş bir yazılımla oluşturulacak bu veri izleme sistemi kurulan yenilenebilir güç sisteminin temel bazı verilerinin de (ince film fotovoltaik teknolojisi, kristal silisyum fotovoltaik teknolojisi, yerli üretim v.b.) kayıt altında tutulmasını sağlayarak bu başlıkta ülkemizin sağlıklı istatistiki verilerinin de oluşmasını sağlayacaktır. EİE tarafından hazırlanacak ilgili yönetmelikle sağlıklı bir veri izleme ve değerlendirme sistemi için neler yapılması gerektiği (nasıl bir yazılım kullanılacağı, hangi verilerin kaydedileceği, ne şekilde takip edileceği v.b.) detaylı bir şekilde tanımlanacaktır. Böyle bir sistem, kötü niyetli bazı girişimleri de engelleyebilecektir. Örneğin, üretim sayacının girişinde yenilenebilir enerji kaynaklı olmayan bazı enerji kaynaklarından enerji üretip satmak isteyenler çıkabilecektir. İyi kurulmuş bir veri izleme ve değerlendirme sistemi, kurulumu yapılan ve kayıt altına alınan her bir yenilenebilir güç sisteminin aylık ne kadar enerji üretebileceğini hesaplayıp gerçek üretilen değerlerle kıyaslayabilecektir. Bu nedenle kanun teklifinin 4. maddesine 6/C Maddesi olarak yukarıdaki paragrafın eklenmesi önerilmektedir.
Kanun yurt içinde imalatı yapılan yerli ürünler için standartların, sertifikasyonun ve denetimin Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir. Bu düzenlemenin sadece yerli ürünler için değil yurtdışından ithal edilen ürünler için de yapılması gerekmektedir. Ülkemizin de üyesi olduğu, IEC (International Electrotechnical Commision) ve Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Kuruluşu‘nun (CENELEC-www.cenelec.org) ilgili teknik komitelerinde yenilenebilir enerji kaynaklarında dikkate alınması gereken uluslararası ürün ve hizmet standartları tanımlanmıştır. AB standartlarına uyumun hızlandırılması çerçevesinde ülkemiz 1991 yılında Avrupa Standardizasyon Kuruluşu (CEN-www.cenorm.be) ve Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Kuruluşu‘na (CENELEC-www.cenelec.org) üye olmuştur. CENELEC elektrik-elektronik konularında, CEN ise bunların dışındaki konularda standart hazırlayan AB kuruluşlarıdır. Bu güne kadar gerek adapte ve gerekse tercüme yolu ile CEN/CENELEC standartlarının % 85‘lik bir kısmı Türk standardı olarak kabul edilmiştir. Ülkemiz adına bu uyum sürecini Türk Standardları Enstitüsü (TSE) yürütmektedir. TSE bünyesinde ilgili kamu/özel kuruluşlarının, üniversitelerin v.b. katılımı ile oluşturulan Ayna Komiteleri, sektörle ilgili Türk Standartları Enstitüsünün (TSE) koordinasyonunda uluslar arası ve bölgesel standart kuruluşlarının standart hazırlama çalışmalarını takip etmek, taslak dökümanlar için ülke görüşünü oluşturmak ve ulusal standart hazırlama faaliyetlerinde bulunmakla görevlendirilmiştir. Bu kapsamda, bakanlığın, üniversitelerin ve ilgili özel şirketlerin görev alacağı Ayna Komitesi standartlarla ilgili görevlendirilmelidir. Uluslar arası standart kuruluşları sadece ürünlerin değil aynı zamanda yenilenebilir enerji sektöründe verilen hizmetlerin de (tesisat v.b.) standardını belirlemiştir. Mevcut verili koşullarda Kanuna 6/D Maddesinin eklenerek TSE ve TMMOB‘ne bağlı ilgili Elektrik ve Makina Mühendisleri Odası görüşü alınarak Bakanlık tarafından gerçekleştirilecek Yönetmelik ile YEK destekleme mekanizmasında yer alacak ürün ve hizmetlerin standardizasyonunun sağlanması hedeflenmiştir.
Değişiklik Önerisi 4: 2/340 Esas Numaralı TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu‘nun kabul ettiği Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi‘nin I. sayılı cetvelinde yer alan Yenilenebilir Enerji Kaynağına dayalı Üretim Tesisi Tipi sütununun "d Fotovoltaik güneş enerjisine dayalı üretim tesisi" satırı karşılığında bulunan işletmedeki ilk 10 yıl için 25 Euro Cent/kWh olan rakamın 28 Euro Cent/kWh, ikinci on yıl için 20 Euro Cent/kWh rakamın, 22 Euro Cent/kWh olarak yeniden düzenlenmesi önerilmektedir.
Gerekçe 4: Teşviğin Türkiye‘de güneş elektriği konusundaki farklı ölçeklerdeki yatırımların yapılmasının önünü açması hedef olmalıdır. Her enerji türünde olduğu gibi dünyada fotovoltaik güneş santrallerinin yatırım bedelinin %20-25‘i öz sermaye ile yatırımcı (santral işletmecisi) tarafından karşılanması, geri kalan %80-75‘lik bedelin ulusal ve/veya uluslararası finans kurumları tarafından karşılanması beklenmektedir. Avrupa başta olmak üzere dünyada birçok ülkede uygulanan teşvik mekanizmalarına baktığımız zaman yatırımın ortalama 7-8 yılda geri dönüşü hem yatırımcı hem de finansör firma için genel bir kıstas olmuştur. Halbuki şu anda taslak metinde öngürülen ilk 10 yıl için 25 EuroCent destek ve ikinci 10 yıl için 20 EuroCent destek ile piyasada mevcut en ucuz teknoloji ile kurulacak bir pv güneş santralinin yatırım bedelini geri ödeme süresi 10 yılın üzerine çıkmaktadır. Bu süre hem yerli yatırımcıyı hem de finansör firmaları bu konuda yatirim yapmaktan uzak tutacaktır. Bahsi geçen santralin yerli üretim destekli malzemelerden yapılmış olması da bu süreyi aşağıya çekmemektedir. Bu nedenle birinci on yıl için 28 Euro Cent/kWh, ikinci on yıl için ise 22 Euro Cent/kWh önerisi ile hedeflenmiştir.
Değişiklik Önerisi 5: 2/340 Esas Numaralı TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu‘nun kabul ettiği Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi‘nin II Sayılı cetvelinde yer alan "Tesis Tipi" sütununun "C Fotovoltaik güneş enerjisine dayalı üretim tesisi" satırının yurt içinde gerçekleşen imalat sütunu bölümünde bulunan "4 inventor" satırı karşılığında yer alan yerli ilave katkısı bedeli olan 0,5 (Euro Cent/kWh) ın 1,0 Euro Cent/kWh olarak ve "D Yoğunlaştırılmış güneş enerjisine dayalı üretim tesisi" bölümündeki "G stirling motoru" satırının karşılığındaki yerli katkı ilavesi olan 1.0 Euro Cent/kWh rakamın, 2.0 Euro Cent/kWh olarak değiştirilmesi önerilmektedir. Ayrıca bu bölümde 8. satır olarak "8 çelik makaslar, optik aynalar ve fasetalar" cümlesinin eklenmesi ve yerli katkı payının 10 Euro Cent/kWh olarak belirlenmesi önerilmektedir.
Gerekçe 5: Yerli üretimin teşviği konusunda devrimsel bir açılım getiren bu kanunun hakkaniyet ve Türkiye gerçekleri ile örtüşmesi esas olmalıdır. Güç elektroniği konusunda oldukca söz sahibi olan ülkemizde invertör tasarımı ve üretimi sadece Türkiye sınırları içinde kurulacak santrallerde değil, başta güneşlenme süresi çok iyi olan komşu ülkeler olmak üzere tüm dünyada pazar payı alabilecek markalar yaratabilir. Halbuki bunu pv konstrüksiyon veya güneş odaklama gibi sistemlerde oluşturmak mümkün değildir. Bahsi geçen invertör tasarımı üzerinde yapılacak değişikliklerle aynı ürünün elektrik kesintilerinde UPS olarak çalışması ve/veya rüzgar enerjisi sistemine de uygun hale getirilerek hibrid enerji santrallerinde kullanımı mümkün olacaktır. Bu nedenlerle bu çok amaçlı ürünün yerli tasarımı için gerekli olan teşvik miktarı 1.0 EuroCent olarak yeniden düzenlenmelidir.
Stirling motoru teknolojisinin önümüzdeki 5 yıllık dönemde güneş enerjisi alanında lider teknolojilerden biri olma potansiyeli vardır. Bu teknolojinin en önemli özellikleri verimliliğinin çok yüksek olması, otomotiv endüstrisinin tedarik zincirini kullanabilmesi, hızlı ve büyük ölçekte kurulabilmesi, çok düşük miktarda su ihtiyacı (sadece aynaların yıkanması için), çevreye minimal etki yaratması, ve elektromekanik bir depolama sistemini entegre edebilme potansiyelidir. Yeni gelişen bu teknolojide Türkiye‘nin ABD‘ den sonra dünyadaki birkaç üretim ve ihracat merkezinden biri olması potansiyeli vardır. Bu nedenle yoğunlaştırılmış güneş enerjisi konusunda verilecek olan teşviklerde bu teknolojinin de tam anlamıyla yasada entegre edilmesi ülkemizin yararına olacaktır.