ULAŞIM VE TRAFİK POLİTİKALARINDA PLANLAMA GEREKLİLİĞİ ODA RAPORU AÇIKLANDI

Ulaşım Türleri Tek Bir Taşıma Zinciri Oluşturacak Şekilde Entegre Edilmeli

TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO), iki yılda bir güncellediği Ulaşım ve Trafik Politikalarında Planlama Gerekliliği Oda Raporunda ulaşım politikalarını etraflıca değerlendirmektedir. Konunun ülkemizdeki ele alınışı, yıllara ve ulaşım türlerine göre yük ve yolcu taşımacılığı, sektörel yapının AB ve diğer ülkelerle karşılaştırılması, çevre kirliliğine etki, altyapı yatırımlarında arazi israfı ve maliyetler, resmi belgelerde konunun ele alınışı, karayolu trafik güvenliği ve trafik kazaları raporda irdelenmektedir. Raporun tamamına https://www.mmo.org.tr/kitaplar/ulasim-ve-trafik-politikalarinda-planlama-gerekliligi-2 linkinden ulaşmak mümkündür. Karayolu Güvenliği ve Trafik Haftası dolayısıyla rapordaki önemli bazı konu ve önerilerin özetini aşağıda kamuoyunun bilgisine sunuyoruz.

Türkiye’de uzun bir süreden beri karayolu taşımacılığına verilen aşırı önem, diğer taşıma türlerinin ihmal edilmesine yol açmıştır. Sonuçta verimsiz yol kullanımı, yüksek yatırım maliyetleri, enerji ve arazi kayıpları, gürültü, çevre tahribi, hava kirliliği, verimsiz araç parkı, her yıl artan trafik kazaları ve dışa bağımlılıkla birlikte bugün ulaşımda yaşanan kaosun oluşmasına neden olunmuştur.

1950’de ülkemizde yolcu taşımalarının yüzde 49,9’u karayolu, yüzde 42,2’si demiryolu ile; yük taşımalarının ise yüzde 55,1’i demiryolu, yüzde 17,1’i karayolu ile yapılmaktaydı. Ancak Marshall planı çerçevesinde Türkiye’ye dayatılan ulaşım politikası uyarınca demiryolları atıl bırakılarak karayolu merkezli ulaşım politikası benimsenmiştir. Bu nedenle bugün yolcu ve yük taşımacılığının yaklaşık yüzde 90’ı karayolu ile yapılmaktadır. Demiryolu yolcu taşımacılığı ise yüzde 1’e, yük taşımacılığı yüzde 4’e gerilemiştir. Taşımacılığın tamamına yakını karayolu ile yapıldığı için karayolu güvenlik problemi ön plana çıkmaktadır.

Karayolu, denizyolu, demiryolu, havayolu kombine taşımacılığının tek bir taşıma zinciri oluşturacak şekilde entegrasyonu ve buna yönelik yeterli fiziki kapasiteye sahip yükleme, boşaltma ve aktarma terminalleri, alt yapısı ve elektronik ağ ve işlemleri yoktur. Bu noktada ulaşımın toplumsal gereksinimler doğrultusunda planlandığı; karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu, suyolu ve boru hatlarının teknik ve ekonomik açıdan uyumlu olduğu, kaynakların rasyonel kullanıldığı, toplu ve bütünleştirilmiş bir ulaştırma sisteminin geliştirilmesi ülkemizin öncelikli gereksinimidir. Aşağıdaki önerilerimiz esasen bu çerçevede ve bilimsel-teknik uygulama gereklilikleri doğrultusunda belirlenmiştir.

• Ulaşım kapasitesini toplum yararına politikalar ile yönlendirip gerekli yatırımları yapmak devletin görevi olmalıdır. Ulaştırma altyapısı ve işletmelerine yönelik özelleştirmeler durdurulmalı, Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) ihaleleri ve Borç Üstlenim Yönetmeliği ile üstlenilen hazine ve araç geçiş garantileri iptal edilmelidir.

• İlgili AB mevzuatına uyum çalışmaları, 2918 sayılı Trafik Kanunu ve ulaşımla ilgili tüm proje ve karar süreçlerinde meslek odaları, meslek örgütleri ve üniversitelerin görüşleri alınmalıdır.

• Ulaşım politikaları insan öncelikli, yatırımda ve işletmecilikte kaynakları verimli kullanan, çevresel, kentsel, tarihi dokuyu koruyucu olmalıdır.

• Yapılacak “ulaşım ana planı”nın uzun ve kısa erimli hedefleri ve stratejisi olmalı, plan metinlerinde yazılanlar hayata geçirilmelidir.

• Karayolu, havayolu, denizyolu, demiryolu ve kentler arası ulaşım ile kent içi ulaşım politikaları ülke genelinde birbirleri ile entegre olacak şekilde planlanmalı ve kombine-toplu taşımacılık yaygınlaştırılmalıdır.

• Trafik güvenliği, ulaşımda karayollarının payının azaltılması ve kaza riski en az olan diğer taşıma türlerine ağırlık verilmesi ile sağlanmalıdır. Demiryoluna göre iki kat, suyoluna göre neredeyse üç kat fazla enerji tüketen karayolu yatırımları durdurulmalı veya gözden geçirilmelidir. Yatırım maliyetleri, enerji tüketimi, çevresel etkiler, emisyon değerleri dikkate alınarak öncelik demiryolu ve denizyoluna verilmeli, mevcut sistemlerin kapasite ve verimlilikleri geliştirilerek tam kullanımı ile petrol bağımlılığının azaltılması hedeflenmelidir.

• Demiryolu yatırımlarında sadece yolcu taşımacılığında kullanılan yüksek hızlı tren ile yetinilmemeli, yük taşımacılığı gündeme alınmalıdır. Demiryolu konvansiyonel hat uzunlukları artırılmalı, hat yenileme işlemleri ve elektrifikasyonuna hız verilmeli, ulaşım güvenliğini etkileyen hatların bakım ve onarımı için bütçe ayrılmalıdır.

• Tüm ulaşım sektörünü kapsayacak merkezi elektronik bir veri tabanı ve ağı oluşturulmalı, altyapısı ve işlenmesi uluslararası standartlara uygun olmalıdır.

• Araçlardan kaynaklanan çevre ve hava kirliliğini azaltmak ve araçların Avrupa Emisyon Normuna göre üretilmeleri için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalı, çevre dostu ve egzoz emisyonlarında düşük gaz oranları ihtiva eden alternatif yakıt türlerinin kullanımı teşvik edilmelidir. Emisyon denetimlerinin MMO tarafından yapılması sağlanmalıdır.

• Yol üstyapısında deformasyona, ekonomik zarara, trafik kazaları ve can güvenliğine yol açan ağır taşıt oranının düşürülmesi için önlemler alınmalı, yüksek yakıt tüketimine sahip taşıtlar ile eski araçlar kullanımdan çekilmeli, bu çalışmaya kamu sektöründeki çok sayıdaki binek taşıtından başlanmalıdır. Kamunun binek aracı olarak 1400 cc motor hacminden büyük araç satın alması-kiralaması yasaklanmalı, mevcut parktaki araçlar değiştirilmelidir.

• Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde yer alan Trafik Hizmetleri Başkanlığı Trafik Genel Müdürlüğü’ne dönüştürülerek araç, gereç ve kadro yönünden güçlendirilmeli ve ulaşım sistemleri yönetimini üstlenen Bakanlık kapsamına alınmalıdır.

• Trafik Güvenliği Kurulu ve İl Trafik Komisyonlarında TMMOB ve ilgili meslek odaları temsil edilmelidir.

• Ölümlü ve yaralanmalı trafik kazalarında kaza tespit tutanakları zabıta, yol/trafik konusunda eğitim almış inşaat/makina mühendisleri, araç tekniği üzerine MMO tarafından belgelendirilmiş makina mühendisleri ile doktorlar tarafından ortaklaşa yapılmalıdır.

• Bilirkişilik yapacaklarda ilgili meslek odası tarafından eğitilip belgelendirilmiş olmaları şartı aranmalıdır.

• Kamuda kasıtlı ve yanlış uygulama yapanlar hakkında verilen yargı kararları mutlaka uygulanmalıdır.

• Sürücü kurslarında denetim sıklaştırılmalı, ilgili yönetmelik Odamızın görüşü alınarak hazırlanmalı, eğitim ve uygulama süreleri uzatılmalıdır. Bu kurslarda Odamız üyelerinin denetim ve istihdamı yaygınlaştırılmalıdır.

• Araç teknik muayenesi kamu eliyle Avrupa normlarında yapılmalıdır.

• Bakım ve onarım hizmeti veren işletmelerde ve araç fenni muayenesinde teknik hizmet sorumlulukları zorunlu hale getirilmeli, Oda tarafından eğitilip belgelendirilmiş Oda üyesi makina mühendislerinin istihdamı sağlanmalıdır.

• Mevcut Araç İmal, Tadil, Montaj Yönetmeliği ve standartları gözden geçirilerek uluslararası normlara uygun hale getirilmeli, araçlar ile yedek parçalarının bu normlara uygun olup olmadığının denetimi MMO tarafından yapılmalıdır.

• Araç İmal, Tadil ve Montaj hizmetleri, MMO tarafından belgelendirilmiş makina mühendislerince yapılmalı, projeler Oda tarafından denetlenmeli, teknik inceleme, onay ve yeterlilik belgeleri MMO tarafından verilmelidir. Uygulamadaki yönetmelikler ve standartlar uluslararası standartlara uyarlanmalı, tip onayı MMO tarafından verilmelidir.

• Kent merkezlerine trafik akışı caydırıcı hale getirilmeli, kentsel imar uygulamaları ile ulaşım politikaları uyuşmalı, çevre yolları ve şehir geçişlerinde yapılaşma önlenmelidir.

• Kent içi toplu taşımacılığında halk, kent örgütlenmeleri, meslek odaları ve üniversitelerin görüşleri alınmalı, özelleştirmelerden vazgeçilmelidir.

Yunus Yener

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı