Hava Kirliliği Tehdit Ediyor!

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Bursa Şubesi “Hava Kirliliği Tehdit Ediyor” başlıklı basın toplantısı gerçekleştirdi. MMO Bursa Şubesi “10 Ekim Ankara Toplantı Salonu”nda yapılan açıklamayı, MMO Bursa Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Mart yaptı.

Kış mevsimiyle bir yandan karbonmonoksit zehirlenmelerinin, bir yandan da yaşanan hava kirliliğinin, Bursa`yı ve özellikle büyümekte olan tüm kentleri tehdit ettiğini söyleyen Mart, “Türkiye`de hava kirliliğine neden olan PM10 partikülü için 2015`te verilen yıllık limit 56 mikrogram(μg) / metreküp(m3)” dedi.

81 İLİN 41`İNDE LİMİT AŞILDI, EN KİRLİ YERLER AĞRI, AKSARAY, MUŞ

“Temiz Hava Hakkı Platformu” raporuna göre; 2015`te Türkiye`de 81 ilin 41`inde bu limitin aşıldığını ve en yüksek düzeyde hava kirliliği görülen üç ilin Aksaray, Ağrı ve Muş olduğunu söyleyen Mart, “Dünya Sağlık Örgütü`nün (DSÖ) hava kalitesi limiti dikkate alınarak yapılan değerlendirmede ise sadece Çankırı`daki değerlerin, limitin altında olduğu görüldü.

Özellikle Samsun (İlkadım Hastane), Bursa (Soğanlı Botanik Parkı Arkası, Çukurca), Manisa, İstanbul (Esenyurt), Adana (Valilik), Kayseri (Hürriyet) ve Bursa (Beyazıt Cad.) istasyonlarında, yılda 250 günden fazla süre boyunca (327-256 gün) günde 50 μg/ m3`den daha fazla PM10 düzeyi ölçümü yapıldı” ifadelerini kullandı.

TERMİK SANTRAL YÜZÜNDEN HER YIL 2 BİN 876 İNSAN ÖLÜYOR

Kömürlü termik santraller nedeniyle Türkiye`de her yıl en az 2 bin 876 erken ölüm, 4 bin 311 hastaneye yatış ve 637 bin 643 işgünü kaybı yaşandığını belirten Mart, Kömürlü termik santrallerin hastalık ve ölüm nedeniyle yarattığı olumsuz ekonomik yük 2.9-3.6 milyar Avro arasında değişiyor. “Ülkemizde yalnızca SO2 ve PM10 tüm illerde ölçülüyor. Diğer klasik hava kirleticilerinin ölçüldüğü il ve istasyon sayısı sınırlı. Hükümet hava kirliliğini önleme konusunda ivedi olarak adım atmalı ve hava kirleticileri için DSÖ tarafından önerilen sınır değerlerin kullanılmasını sağlamak amacıyla yasal düzenleme yapmalıdır” dedi.

Mart hava kirliliğinin nedenleri ve çözüm önerilerini şöyle sıraladı:

HAVA KİRLİLİĞİNİN NEDENLERİ

“Sanayi bölgelerinin yerleşim alanlarına yakın olması; egzoz emisyon ölçümlerinde kamusal denetimin piyasalaştırılması; doğalgaz fiyatlarındaki yükseklik nedeniyle vatandaşların kalitesiz kömüre hatta plastik de olmak üzere her tür yakıta yönelmesi; kent giriş çıkışlarında kömür denetimlerinin olmaması ve kente kalitesiz kömür girişi; devlet tarafından ihtiyaç sahiplerine ücretsiz ve kalitesiz kömür dağıtılması; karayolu taşımacılığında araç sayısının artması, araçların 10 numaralı yağ gibi kaçak yakıt kullanması, araçların periyodik bakımlarını yaptırmadan trafiğe çıkmaları.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

“Sağlıklı yaşama için, hava kirliliği ile mücadele sürekli ve etkin olmalıdır.

Hava kirliliğine alınacak önlemler arasında konutlarda ısı yalıtımını yapılması, enerji verimliliğinin sağlanması, ulaşımda başta raylı sistem olmak üzere toplu taşımanın yaygınlaştırılması ve özel araç trafiğinin azaltılması gerekiyor. 10 numaralı yağ kullanan özel halk otobüsleri trafikten men edilmelidir.

Sanayi kuruluşlarının ve merkezi sistemli konutların kazan daireleri denetlenerek tam yanma koşullarının sağlanması, ayrıca kazan operatörlerinin eğitilerek belgelendirilmeleri gerekmektedir. Özellikle görünür kirlilik yaratan bacalar, anında baca gazı analizleri; görünür kirlilik yaratan araçlar da, seyyar egzoz emisyon ölçümleri yapılarak sürekli olarak denetlenmelidir.

DEVLET ELİYLE KALİTESİZ KÖMÜR DAĞITIMI DURDURULMALIDIR

İllerimizde satılan/dağıtılan yakıtlar kaynağında, transferinde ve satışında etkin olarak denetlenmelidir. İhtiyaç sahibi ailelere, 13 yılda 20 milyon tonu aştığı bildirilen bedelsiz kömür yardımında, dağıtılan kömürlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri bilinmemektedir. Bu olumsuzluğu ortadan kaldırmak adına tüm illerde yakıt analizlerinin sürekli ve doğru yapılabilmesi için çağdaş bir laboratuarla sürekli ölçümlerin yapılarak, kentlerimizde uygun emisyonlu yakıtların kullanımı sağlanmalıdır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı`nın “Hava Kalitesi İzleme İstasyonları Web Sitesi”nde ülke düzeyinde; 126 noktada sabit, 4 adet seyyar ve 3 adet Uzun Menzilli Hava Kirlilik Ölçüm İstasyonu ile anlık olarak hizmet verilmektedir. Bu ağ içinde Bursa`da 6 noktada (Bursa-Çukurca, Beyazıt Cd., Kestel, Kültürpark, Uludağ Üniversitesi, İnegöl) bulunan Hava Kirlilik Ölçüm İstasyonunda ölçümler yapılmaktadır. Ancak evlerde de yoğun olarak ölümlere yol açan ve yakma sistemlerinde eksik yanma sonucu ortaya çıkan karbonmonoksit ölçümleri, sadece Beyazıt caddesindeki istasyonda ölçülmektedir.

Kentin yoğun kirlilik noktalarının öncelikle ilgili Akademik Meslek Odalarının da görüşü alınarak belirlenmelidir. Kentteki hava kirliliğinin durumu, gerekli durumlarda acil önlemlerin alınabilmesi için öncelikle gelişmiş teknolojide, düzenli işletilen, kalibre edilen “Yerel Hava Kirliliği Ölçüm Ağları”nın aktif ve tüm ilin hava kalitesini izleyecek sayıda olması sağlanmalıdır.

1996-2003 yılları arasında kentimizde çalışmaları ekte ayrıntılı olarak sunulan Hava Kirliliği Mücadele Birimi`nin, hava kirliliği ölçüm merkezinin oluşumu ve sürdürülebilirliği ile ilgili yaptığı çalışmalar örnek alınmalıdır.

Hava kirliliğinin nedeninin yalnızca kömür kullanımına indirgenemeyeceğini, yetkililerin hava kirliliğini uzun vadeli çözümler yerine, mevsimlik politikalarla geçiştiremeyeceklerini, hava kirliliğinin temel nedeninin uzun yıllardır sürdürülen yanlış, çıkar ve ranta bağlı kentleşme ve meslek örgütlerinin görüşlerini dikkate almayan yanlış uygulamalar ve politikalar olduğunu bir kez daha vurguluyoruz.

Uzun vadede nihai ve etkin çözüm yolu olarak;

Sanayide kirleten ve katma değer üretmeyen sanayi yapısından, nitelikli ve katma değeri yüksek teknoloji üreten sanayi yapısına geçmek.
Ulaşımda olabildiğince raylı sisteme yönelmek ve tercih etmek.
Isınma amaçlı olarak, temiz enerji türlerine yönelmek ve tercih etmek.
Enerjiye olan ihtiyacı azaltmak, enerji verimliliğini arttırmak.

Sonuç olarak; Bursa risk altında ve hava kirliliği insan yaşamını tehdit eder boyutlara ulaşması an meselesidir. Başta Bursa Valiliği olmak üzere, tüm yetkilileri önerilerimizi dikkate almaya ve “Hava Kirliliği ile Mücadele”ye çağırıyoruz.”

BİLGİLENDİRME NOTU:

BURSA`DA HAVA KİRLİLİĞİ İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI

Bursa`da Hava Kirliliği ile mücadele, Bursa Valiliği Mahalli Çevre Kurulu`nun 13.09.1996 tarih ve 9 sayılı kararı ile; ilgili Kamu Kurumları, Belediyeler, Akademik Meslek Odaları ve Sivil Toplum Kuruluşlarının kurumsal işbirliliğiyle kurulan HAVA KİRLİLİĞİ MÜCADELE BİRİMİ`nin (HKMB) kurulması ile başlamıştır.

HKMB`nin çalışmaları da; (1997-1998) ve (2001-2003) olmak üzere iki dönem olarak gerçekleştirilmiştir.

06.06.2003 tarihindeki çalışmalarının ardından görevi sonlanan HKMB, Bursa`da hava kirliliğinin önemli oranda artmasıyla Bursa Valiliği`nin 04.06.2012 tarih ve 8926 sayılı Olur`u ile, bu kez Hava Kalitesi Değerlendirme Komisyonu (HKDK) olarak oluşturulmuştur.

1. HAVA KİRLİLİĞİ İLE MÜCADELE BİRİMİ ÇALIŞMALARI

1.1. HKMB 1. Çalışma Dönemi (1997-1998)
İMÇK`nın bu kararı doğrultusunda; TMMOB Makina Mühendisleri Odası, TMMOB Kimya Mühendisleri Odası, TMMOB Maden Mühendisleri Odası, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, İl Sağlık Müdürlüğü, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Mahrukatçılar Odası, Baro, Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğü`nden oluşturulan birim ilk toplantısını, dönemin Vali, Yardımcısı başkanlığında, 27.11.1996 tarihinde yapmış ve çalışmalarına başlamıştır.

Birim ilk çalışmasını Bursa`da 11 adet kömür tevzi deposundaki çeşitli kömürlerden numune alarak analizlerini yaptırmış, sonuçlarını Ocak 1997`de Valilik makamına sunmuştur. Bu denetimde 1 kömür satış yerindeki kömürün özelliklerinin, satışına izin verilen özellikte olmadığı, 1 yerin de ithal kömür satış izninin olmadığı saptanmıştır.

İkinci çalışmada resmi kurum ve diğer işletmelerdeki baca gazı analizleri yapılmıştır. Bursa Büyükşehir Belediyesine ait Baca Gazı analiz cihazı ile yapılan denetimlerde, kömür ve doğalgaz ile çalışan kazanlarda karbonmonoksit, fuel-oil ile çalışan kazanlarda kükürtdioksit emisyonlarının sınır değerlerini aştığı gözlenmiştir. Burada en göze çarpan, doğalgaz ile çalışan kazanlarda hava/yakıt ayarsızlığı nedeniyle yanma problemi oluştuğu ve bilinenin/ezberlerin aksine doğalgazın hava kirliliğine yol açtığı gözlenmiştir. Bu çarpıcı sonuçlar 27/03/1997 tarihinde gerçekleştirilen ve dönemin Bursa Valisi ve Büyükşehir Belediye Başkanının katıldığı Mahalli Çevre Kurulu toplantısında, Birim tarafından sunulmuştur.

Üçüncü ve beşinci çalışmada, 1998 yılında yerli kömürün satılabilirliğini araştırmak üzere 02/04/1997 tarihinde Soma`ya, 25-26/08/1997 tarihlerinde Tunçbilek`e gidilerek, kömür numuneleri alınmış, uygun emisyonlu olan kömürlerin üreticiler tarafından paketlenerek ve taahhütname alınarak, 1998 yılında Bursa`da satılabileceği yönünde rapor verilmiş, Mahalli Çevre Kurulu tarafından da uygun bulunarak kabul edilmiştir.

Dördüncü çalışmada, araçlardaki egzost gazı ölçümleri, karayolundan rastgele çevrilen araçlarda ve egzost testleri gerçekleştirilen merkezlerde yapılmıştır. 12/06/1997 tarihinde yapılan denetimlerde, denetim yapan personelin eğitilmeleri gerektiği, görünür kirlilik yaratan ve özellikle resmi kurum araçlarının egzost denetimlerinin yapılmadığı ve denetlenmediği, diesel araçlardaki kirlilik oranının, benzinli araçlara göre çok daha fazla olduğu gözlenmiştir.

16/10/1997 tarihinde yapılan altıncı çalışmada ise o dönem kent girişlerinde kurulan kömür denetim istasyonlarının fiziki durumu incelenerek, eksikleri raporlandırılmıştır.

20/11/1997 tarihinde yapılan yedinci çalışmada, Bursa`da kurulu 5 adet Hava Kirliliği Ölçüm Cihazının fiziki durumları (arızalı olup almadıkları, cihazların teknik yeterliliği ve güvenilirliği), konuşlandığı merkezlerin uygunlukları denetlenmiş ve raporlanmıştır.

15/01/1998 tarihinde yapılan sekizinci çalışmada, Bursa`daki 5 kömür satış noktasındaki kömürlerin alt ısıl değer tespitleri için numune alınmış, TÜBİTAK MAM`da analizleri yaptırılmıştır. Bu analiz sonuçlarına göre, kalori miktarı yüksek olan kömürün ton satış fiyatına göre hesaplandığında vatandaşa daha ucuza geldiği belirlenmiş, bu rapor dokuzuncu çalışma olarak Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından Mart-98 Yeşil Bülten - “Hava Kirliliği Mücadele Biriminden Açık Mektup” olarak BUSKİ su faturalarının ekinde, Bursa halkına iletilmiştir.

05/03/1998 tarihinde yapılan dokuzuncu çalışmada, DOSAB`da bulunan 3 adet firmada, kömür ve fuel oil kullanılan buhar kazanlarının baca gazı analizleri yapılmış, uygunsuzlukları raporlandırılmıştır.

Hava Kirliliği Mücadele biriminin onuncu ve son çalışması 1998-1999 döneminde Bursa`da satılacak kömürlerin özelliklerinin belirlenmesidir. Rapor doğrultusunda belirlenen kriterler Resmi Gazete`de yayınlanmıştır.

1.2. HKMB 2. Çalışma Dönemi (2001-2003):

Hava Kirliliği Mücadele Birimi`nin 1998 yılındaki son çalışmasının ardından, çalışmalar durdurulmuştur. Bursa`da hava kirliliğinin tekrar gündeme gelmesiyle, Birimin çalışmaları Bursa Valiliği tarafından 07/11/2001 tarihinde tekrar başlatılmıştır. Şubemizce hazırlanan Taslak Çalışma programının kabulünün ardından;
· Yakıt Denetim İstasyonları incelenerek raporlandırılmış,
· Bursa Büyükşehir Belediyesi Air-Net (Hava Kalitesi Ölçüm Ağı) tüm istasyonları ile Demirtaş eski çöplük depolama alanındaki metan gazından elektrik üretim tesisi gezilerek incelenmiş,
· LPG, benzin, diesel kullanan araçların yolda seyirde iken çevirilerek, egzost gazı denetimleri gerçekleştirilmiş,
· Bursa`da 2002 yılında tüketilen katı, sıvı, doğalgaz yakıt miktarları incelenmiş,
· Hava kirliliği nedeniyle İl Çevre Müdürlüğü`nün kestiği cezalar için tahakkuk ve tahsilat sonuçları incelenmiş,
· Halka dağıtılacak “Açık Mektup” hazırlanmış,
· 2003 yılında Bursa`da satışı yapılacak kömür özellikleri belirlenmiş,
· Tüm çalışmalar, dönemin Bursa Valisine 11.10.2002 tarihinde sunulmuştur.
· Bu dönemin son toplantısı 22/05/2003 tarihinde yapılmış, 5 Haziran Dünya Çevre Günü etkinlikleri kapsamında, 06/06/2003 tarihinde yapılacak çalışmalar paylaşılmıştır.
· Şubemiz 5 Haziran Dünya Çevre Günü etkinlikleri kapsamda, tüm Bursa ili sınırları içindeki ilköğretim okullarına ulaşarak, her ilköğretim öğrencisinin bulunduğu çevrede (il, ilçe, belde, köy) belirlediği ilk 5 çevre sorununu yazdıkları anketleri değerlendirerek, Bursa ilinin her yöresinin çevre sorunlarını ilköğretim çocuklarının ağzından belirlediği “Bursalı İlköğretim Çocukları Bursa İlinde Çevreyi Denetliyor” kitabını hazırlamıştır. Bursa`da o dönem mevcut toplam 419 okuldan 123 ilköğretim okulundaki 6.173 öğrencinin anketlere verdiği yanıtlardan oluşan kitap, dönemin Bursa milletvekillerine, tüm belediyelere, yanıt veren tüm okullara, milli eğitim müdürlüklerine ve basına iletilmiştir.

09.01.2003 tarihinde yapılan toplantının ve 06.06.2003 tarihinde yapılan Dünya Çevre Günü etkinliklerinin ardından HKMB`nin çalışmaları sonlanmıştır.

2. HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME KOMİSYONU ÇALIŞMALARI:

Bursa Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü`nün 06.06.2012 tarih ve 9151 sayılı yazılarında; Bursa`da özellikle kış aylarında yaşanan ısınma, sanayi ve motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan hava kirliliğinin önlenmesi, bu hususta sürdürülen çalışmaların daha etkin ve verimli olmasıyla ilgili kurum ve kuruluş temsilcileriyle Hava Kalitesi Değerlendirme Komisyonunun, Valilik Makamının 04.06.2012 tarih ve 8926 sayılı Olur`u ile oluşturulduğu bildirilmiştir.
Komisyon ilk toplantısını yapılan çağrı üzerine ilgili kurumların katılımıyla 14.06.2012 tarihinde yapmış, 25.07.2012 tarihinde yapılan ikinci toplantısında TMMOB MMO olarak önceki dönemlerde yapılan çalışmalar ve bu dönemde yapılması gereken çalışmalar kapsamında bir Rapor sunulmuştur.

Akademik Meslek Odaları ile Sivil Toplum Kuruluşlarının;
· Halen satışta olan kömürlerin analizlerinin yapılması,
· Dağıtımı yapılan kömürlerin analizlerinin yapılması,
· Yoldaki taşıtların gelişigüzel örnekleme ile çekilerek egzost gazı analizlerinin yapılması,
gibi çalışma önerileri; yaz döneminin başlaması, ardından Çevre İl Müdürlüğü`nde yoğun görev değişiklikleri, ayrılmalar ve çalışanların iş yoğunlukları, en son ise Yönetmeliklerde denetim kriterlerinde yapıldığı belirtilen, Çevre Müdürlüğü dışında denetim yapılamayacak olması gibi nedenler öne sürülerek kabul edilmemiştir. 

Tüm bu kısıtlamalara karşın Komisyon Üyeleri; BBB Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı, TMMOB MMO Bursa Şubesi, TMMOB Maden Mühendisleri Odası ile Bursa Mahrukatçılar ve Benzerleri Odası yetkililerinin katılımıyla, Bursa Büyükşehir Belediyesine ait 2 adet hava kirliliği izleme istasyonunun denetimi, 30.01.2013 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Çevre Müdürlüğü`nün sorumluluğundaki ait istasyonların varlığı ve yerleri ile ilgili herhangibir bilgi alınamamıştır.

3. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME:

Yukarıda ayrıntıları anlatılanlar değerlendirildiğinde; hava kirliliği ile mücadele, bir günde, birkaç kamu kurumundaki birkaç kişi/mühendis ile yapılabilecek, kısa vadeli bir çalışma değildir. Bu çalışmalar, kurumlararası işbirliği ile uzun soluklu ve dirayet isteyen çalışmalardır.

Bu çalışmalarla Bursa, ilk iki dönemde ülke düzeyinde 1. derecede havası kirli olan iller listesinden çıkmış, bu çalışmalar Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından uluslararası platformlara sunulmuştur.

Ancak geçen süreçte bırakılan bu çalışmalarla Bursa`da hava kirliliği artık yine öncelikli kent sorunlarından olmuştur. Bu mücadele bırakıldığında, uzun süreçlerde halkın sağlığını etkileyen sonuçlar doğmaktadır.

Çevre İl Müdürlüğü`nün kurumlar arası işbirliği ile yapılacak bu çalışmaları fazladan bir iş yükü veya Yönetmeliklere aykırı bir davranış olarak görmemesi; bağımsız denetim olarak değerlendirmesi gerekmektedir. Bunun kabul edilmemesi durumunda ise bu çalışmaların başarıya ulaşamayacağı, etkin önlemlerin alınamayacağı bilinmelidir. Mevcut durumda Çevre İl Müdürlüğü`nün çalışmalarının yetersiz kaldığı da, Bursa`nın havasının gün geçtikçe daha da kirlenmesi ispatlamaktadır.