Yapı denetimleri kamusallıktan uzaklaşıyor!

TMMOB Bursa İl Koordinasyon Kurulu (İKK) tarafından düzenlenen Yapı Denetim Çalıştayı BAOB Konferans Salonu‘nda iki oturum halinde düzenlendi. Çok sayıda mühendis, mimar ve şehir plancısının izlediği Çalıştay‘ın açılış konuşmasını ise TMMOB Bursa İKK Sekreteri Fikri Düşünceli yaptı. TMMOB‘un çalışmalarını bilimin ve tekniğin ışığında, bilim insanlarının yol göstericiliğinde ve 50 yılı aşkın geçmişinin birikimi ile yürüttüğünü belirten Düşünceli, Yapı Denetim Çalıştayı‘nın da bu kapsamda düzenlendiğinin altını çizdi. Çalıştaydan çıkacak sonuç ve önerilerin 2. Yapı Denetim Sempozyumu‘na taşınacağın bildiren Düşünceli sözlerini şöyle sürdürdü:

"Türkiye‘de 18 milyonu aşan yapı stoku bulunmakta; bu stokun yüzde 67‘sinin ruhsatsız ve kaçak, yüzde 60‘ının 20 yaş üzeri konutlardan oluştuğu, yüzde 40‘ının oturulabilir olmadığı ve depreme karşı güçlendirilmesi gerektiği belirtilmektedir. Kısaca, gerek yasal düzenlemelerin eksikliği, gerekse denetimlerdeki boşluklar, sağlıksız yerleşim alanlarının önünü açmakta ve bu noktada yapı denetimi konusu birinci dereceden önem taşımaktadır. 1999 Marmara depremi sonrasında "güvenli yapılaşma" adına getirilen "yapı denetimi", 595 sayılı KHK‘nin Anayasa Mahkemesi‘nce iptali üzerine yine katılımcılığı dışlayan bir anlayışla hazırlanan 4708 sayılı Yasanın sonuçları 2003 Mayısında Bingöl depreminde bir kez daha ortaya çıkmıştır. TMMOB‘nin tüm uyarılarına rağmen, birinci derece deprem bölgesindeki birçok ilimiz yıllarca bu yasanın kapsamına alınmamıştır."

2001 yılında çıkan 4708 Sayılı Yapı Denetim Yasası‘nda ilgili meslek odalarının görüşünün alınmadığı ve sadece 19 ili kapsadığına dikkat çeken Düşünceli, yasada yapı denetiminin sadece piyasa faaliyeti olarak görüldüğünü ve kamusal denetimin dışlandığını bildirdi. 19 ilin milli gelirin yüzde 67‘sini üreten iller olduğunun altını çizen Fikri Düşünceli, daha yoksul illerin ise kapsama ancak 2011 yılında dahil edildiğini belirtti. Yasanın eksik, yanlış, aksayan ve uygulanamayan yanlarının ilgili tarafların görüşlerine başvurularak yeniden düzenlenmesi gerektiğini vurgulayan Düşünceli, "Zira mevcut yasa, mesleki yeterlilik, eğitim, belgelendirme, izlenebilirlik, denetim mekanizmasının zayıflığı ve kamu yapılarının ve TOKİ yapılarının denetim dışı kalması gibi çok önemli sorunları çözmüyor ve yürürlükteki diğer bazı yasa hükümleriyle çelişkiler de barındırıyor,

Kısaca, Yasanın temel eksiği, TMMOB‘ye bağlı ilgili Odaların yasa ve yönetmeliklerce tanınmış görevleri içinde bulunan mühendislik, mimarlık hizmetlerinin mesleki yeterlilik, eğitim, belgelendirme ve denetleme boyutlarını içermemesidir" diye konuştu.

Yapı denetim sisteminin önemli temellerini oluşturan yapı sigortası ve mesleki sorumluluk sigortası da bir türlü uygulamaya geçirilememiş olması da önemli bir eksiklik olarak tanımlayan Düşünceli, yapı denetim yasası tarafından denetim firmalarına kamu görevi verilmişken, görevlendirmelerin müteahhit tarafından yapılmasının da, bağımsız bir yapı denetim sisteminin oluşmasına engel olduğunu söyledi.  Düşünceli her türlü yapı denetim uygulamasıyla ilgili imar, yapı, dönüşüm alanları, yapı denetim ve afet yasalarının TMMOB ve bağlı Odalar, üniversiteler ve ilgili kesimlerin katılımıyla yeniden düzenlenmesi gerektiğini bildirerek "TMMOB ve bağlı Odaları bu alanlara ilişkin yasa ve mevzuat hazırlık süreçlerinin asli unsuru olarak tanınmalıdır. Bu nedenle ticari yanı ağır basan zoraki çok elemanlı, hantal yapılı, mali açıdan çok külfetli yapı denetim şirketi modeli yerine; uzmanlık ve ahlaki niteliklere sahip yapı denetçilerinin etkinliğine dayalı bir Yapı Denetim Uygulaması modeli geliştirilmelidir" dedi. 

Çalıştay‘ın" Yapı Denetim Yasal Sorunları ve Çözüm Önerileri" başlıklı ilk oturumunun başkanlığını Makina Mühendisleri Odası Bursa Şubesi‘nden İsmet Apak yaparken şu isimler de konuşmacı olarak katıldı: "Zafer Aytın  (Denetim Kuruluşları Birliği); Seyf       i Ertan (Mimarlar Odası Bursa Şubesi); Hüseyin Alan (Jeoloji Mühendisleri Odası II. Başkanı); Maksut Kaya (İnşaat Mühendisleri Odası Bursa Şubesi); Ahmet Ergin Muşlu (Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Bursa Şubesi);  Mehmet Hepzarif (Elektrik Mühendisleri Odası Bursa Şubesi);  Enver Taşdemir (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü).

Elektrik Mühendisi Odası Yönetim Kurulu Üyesi Emir Birgün‘ün yönettiği "Yapı Denetimi Uygulamalarında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri" başlıklı oturuma ise "Zafer Aytın  (Denetim Kuruluşları Birliği); Neşe Şencan (Mimarlar Odası Bursa Şubesi); Nezihi Karabıyık (Makina Mühendisleri Odası Bursa Şubesi ); Sevim Büyükak (Jeoloji Mühendisleri Odası Bursa Şubesi); Cevat Şahin (İnşaat Mühendisleri Odası Bursa Şubesi); Ahmet Ergin Muşlu (Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Bursa Şubesi); Mehmet Kuzucu (Elektrik Mühendisleri Odası Bursa Şubesi);  Enver Taşdemir (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) konuşmacı olarak katıldılar.

Konuşmacılar genel olarak Yapı denetim yasasının yetersiz olduğuna ve denetimin kamusal yanı yerine ticari yanın öne çıktığına vurgu yaparak yeni bir yasa yapılması gerektiğini belirttiler. Yapı Denetim Yasası‘nın oluşumunda ise ilgili tüm meslek örgütlerinin yer alması gerektiğini vurguladılar.