LPG/CNG'YE DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ ARAÇLARDA DENETİM UYGULAMALARI ODA RAPORU AÇIKLANDI

MMO Yönetim Kurulu Sekreteri Ali Ekber ÇAKAR tarafından açıklanan "LPG/CNG'ye Dönüştürülmüş Araçlarda Denetim Uygulamaları Oda Raporu"nda, MMO'nun LPG (Likit Petrol Gazı) ve CNG (Sıkıştırılmış Doğal Gazı) kullanımlı araçlara yönelik çalışmaları, LPG/CNG piyasası personel eğitimleri, LPG ve CNG ile ilgili yararlı bilgiler, 1995 sonrası LPG'li araç kullanım ve denetimleriyle ilgili uygulama ve gelişmeler, LPG'li araç denetimlerinde son durum ve sayısal veriler ile sektöre yönelik öneriler yer alıyor. Ali Ekber ÇAKAR'ın rapor hakkında verdiği bilgi ve yaptığı değerlendirmeler aşağıda kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır.

Yasal Çerçeve, Yetkiler ve Denetimlere İlişkin Özet Bilgi
Araçların can ve mal güvenliği açısından denetimi Karayolları Trafik Yasası ile düzenlenmiş; tescil işlemlerini yapma ve denetleme görevi Emniyet Genel Müdürlüğü'ne; tescilli araçların fenni muayenelerini yapmak görevi Karayolları Genel Müdürlüğü'ne verilmiştir. Yasa ile araçlardaki her türlü tadilatın Emniyet Genel Müdürlüğü'nce trafik tesciline işlenmesi zorunlu tutulmuş; araçların yapım ve tadilatlarına ilişkin esasların belirlenmesi ve ilgili yönetmeliklerin çıkarılmasında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yetkili kılınmıştır.
 Araçların LPG/CNG'ye dönüştürülmesi işlemi, araç üzerinde yapılan bir tadilattır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılan ve 29.06.1995 tarihli "Araçların İmal, Tadil ve Montajı (AİTM) Hakkında Yönetmeliğin 119. Maddesine Bir Alt Bent Eklenmesine Dair Yönetmelik" ile ülkemizde araçların LPG'ye dönüşümü yasal olarak başlamıştır.
MMO'nun LPG/CNG'li araçlara yönelik yürüttüğü çalışmalar, kamu adına ve kamu yararına eğitim, kurs ve belgelendirme, yayın, konferans, kongre, sempozyumlar ve periyodik kontrolleri kapsayan bir genişlikte sürdürülmektedir.
MMO bu alandaki çalışmalarını 6235 sayılı TMMOB Yasası, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı AİTM Yönetmeliği ve Resmi Gazete'de yayımlanan MMO yönetmelikleri (MMO Ana Yönetmeliği, Araçların LPG'ye Dönüşümü İçin Mühendis Yetkilendirme Yönetmeliği, Serbest Müşavirlik ve Mühendislik Büroları Tescil ve Mesleki Denetim Yönetmeliği ve Serbest Müşavirlik ve Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret Yönetmeliği, Araç Projelendirme Mühendis Yetki Belgesi Yönetmeliği, Araçların CNG'ye Dönüşümü İçin Mühendis Yetkilendirme Yönetmeliği, LPG İkmal İstasyonları Sorumlu Müdür Yetkilendirme Yönetmeliği) ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, TSE ve diğer kurum ve kuruluşlarla geliştirdiği işbirliği uyarınca yürütmektedir.
Mühendis Yetkilendirme ve Meslek İçi Eğitim Merkezi çalışmaları kapsamında Araç Projesi Yetkilendirme; Araçların LPG'ye Dönüşümü Mühendis Yetkilendirme; LPG Tesisatı Mühendis Yetkilendirme; Araçların CNG'ye Dönüşümü Mühendis Yetkilendirme Kursları ile LPG Dolum Tesisleri ve Otogaz İstasyonları Sorumlu Müdür Seminerleri düzenlenmektedir. 1998'den bu yana düzenlenen 387 kursta 8 bin 91 Oda üyesi mühendis belgelendirilmiştir.
Ayrıca Odamız, "LPG Piyasası Kanunu"nun 15. maddesi gereğince 25.03.2006 tarihinde EPDK tarafından yayımlanan "LPG Piyasası Eğitim Yönetmeliği" uyarınca LPG piyasasında görev yapacak olan personelin eğitiminde de sorumluluk üstlenmiştir. LPG piyasasında görevli tanker şoförleri, dolum ve tüp dolumu, tüp dağıtım araç şoförleri ve tüp dağıtımı, tanker dolumu, test ve muayene ve otogaz LPG dolumu, pompacılar ile tesisat, projelendirme ve imalatında görev alan diğer personel eğitiminde Odamız tarafından 716 kurs sonucunda 20 bin 362 personel belgelendirilmiştir.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı AİTM Yönetmeliği uyarınca araçların "periyodik muayeneleri" öncesinde muayene istasyonlarınca istenmesi gereken Gaz Sızdırmazlık Raporlarını düzenleme yetkisi 1999 yılından bu yana TMMOB Makina Mühendisleri Odası ve Otomotiv Ana Bilim Dalı bulunan üniversiteler ile TSE'ye verilmiştir. Ancak pratikte bu hizmet, ülke çapındaki yaygın örgütlülüğü ve teknik donanımı itibarıyla fiilen Odamız tarafından verilmektedir.
Bu hizmet, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın 11 Nisan 2005 tarihinden itibaren araçların LPG'ye dönüşümlerinin son kontrolü ve "Montaj Tespit Raporu" onayını düzenlemeye dair MMO'ya yaptığı yetki devrinin ardından bir üst noktaya sıçratılmış ve piyasa denetim ve disiplini tamamen sağlanmıştır.
Nisan 2005 sonrası MMO denetimleri ve yeni uygulamalar ile sektördeki denetimsizliğin üstüne gidilerek, yetkili firmalarca dönüştürülen her araç MMO'nun uzman mühendislerince tek tek kontrol edilmekte ve Montaj Tespit Raporu gerekli kontroller yapıldıktan sonra onaylanmaktadır. Bu uygulamayla dönüşümlerin yetkili firmalarca ve yetkili mühendisler gözetiminde gerçekleşip gerçekleşmediği, mühendisin herhangi bir mesleki cezasının bulunup bulunmadığı, yetkili mühendisin firmada halen istihdam edilip edilmediği, dönüşümün ve dönüşümde kullanılan malzemelerin ilgili standartlara uygunluğu denetlenmektedir.
2005 sonrasında ülke genelinde MMO sabit kontrol noktaları sayısı 105'den 160'a çıkarılmış; il ve ilçelerde nüfus yoğunluğu ile Karayolları araç muayene günleri programı ve araç sayıları dikkate alınarak, gezici ekiplerin sayısı artırılmıştır.

Odamızca LPG'li araç kullanıcılarının bilinçlendirilmesi amacıyla 2,5 milyon adet "Bilinçli Kullanalım, Güvenli Yaşayalım/LPG Sistemli Araçların Güvenli Kullanım Klavuzu" adlı broşür bastırılmış ve yurt genelinde ücretsiz olarak dağıtılmıştır.

Türkiye genelinde LPG dönüşümü yapan yetkili firma sayısı 2004 sonunda 231 iken 2008 yılı başında 566'ya ulaşmıştır. Bu artış, sektörün işbirliği ve denetim süreci ile yeniden disipline edildiğinin somut bir göstergesidir.

Araçlarda ekonomik ve çevre dostu olan LPG'nin kullanımı, MMO'nun piyasayı denetim altına alması ile birlikte artmıştır. Bu nedenle artık lüks araçlarda bile LPG dönüşümü yapılmaktadır.
Odamızca ülke genelinde yapılmakta olan LPG'li araçların denetimi çalışmalarıyla eş zamanlı olarak, 2005 sonrasında Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından yol üstü denetimlerinin sıklaştırılması ve Karayolları Genel Müdürlüğü'ne bağlı araç muayene istasyonlarında araç muayenesinin yönetmeliklere uygun olarak yapılması ile birlikte standartlar dahilindeki LPG'li araç kullanımı sağlanmıştır.

1995-2005 arası yetersiz ve farklı uygulamalar ve piyasada büyük oranda denetimsizliğin yaşandığı dönemin birikimleri sonucu, 2005 başında trafikteki 10 milyonun üzerindeki aracın 1,5 milyonu LPG'li olup, 1 milyona yakınının LPG'ye dönüşümü araç ruhsatına işlenmiş, yaklaşık 500 bin aracın (% 33'ünün) LPG dönüşümleri ise ruhsatlarına işlenmemişti. Bu 500 bin aracın hem Montaj Tespit Raporu hem de Gaz Sızdırmazlık Raporu bulunmamaktaydı. Gaz sızdırmazlık testi açısından ise 1,5 milyon LPG'li araçtan 1 milyon 100 bini (% 74) Gaz Sızdırmazlık Raporu olmaksızın tehlikeli bir şekilde trafikte seyretmekteydi.

2005 başlarında, trafikteki araçların % 10'u LPG'li idi. MMO denetimlerinden sonra ise LPG'li araç sayısının toplam araç sayısına oranı % 14'e yükselmiştir. Bakanlık tarafından Yetki Devri yapılan 11.04.2005 tarihinden sonra 2 milyon 112 bin 909 aracın sızdırmazlık kontrolleri; 804 bin 757 aracın da son kontrolleri yapılarak montaj tespit raporları Odamızca düzenlenmiştir.

LPG'li Araç Denetimlerinde Son Durum ve Sayısal Veriler
LPG'li araçlara ilişkin denetim hesaplamalarında iki hatta üç yıllık verilerin dikkate alınması gerekmektedir. Zira özel araçlar iki yılda bir, ticari araçlar ise yılda bir kez periyodik kontrol yaptırmaktadırlar. Bu nedenle yapılan hesaplamaların yaklaşık değer taşıdığı gözetilmelidir.

Gaz Sızdırmazlık Test ve Raporu Verileri
2003-2004 yıllarının Gaz Sızdırmazlık Rapor sayısı toplamı 379.000 iken,

·    2005-2006'da 1 milyon 263 bin 253, 2006-2007'de 1 milyon 594 bin 304 araca,

·    2005-2007 toplamında 2 milyon 212 bin 909, 2003-2007 toplamında ise 2 milyon 591 bin 492 araca Gaz Sızdırmazlık Raporu düzenlenmiştir.

2003-2004 yıllarında Gaz Sızdırmazlık Raporu verilen araç oranı % 26 iken, 2004-2005'te % 55'e, 2005-2006'da % 84'e; 2006/2007'de % 100 değere çıkılmıştır.
2005 yılı başında Gaz Sızdırmazlığa ilişkin % 74 oranındaki denetimsizlik, 31.12.2007 tarihi itibarıyla tamamen giderilmiştir.
Son Kontrol ve Montaj Tespit Raporu
Odamıza Yetki Devri yapılan 11.04.2005 tarihinden başlayarak,

·    2005-2006'da 498 bin 527 (% 33,2), 2006-2007'de 550 bin 234 (% 36,6),

·    2005-2007 toplamında 804 bin 757 aracın (% 53) son kontrolü yapılarak Montaj Tespit Raporu düzenlenmiştir.

Böylece, 2005 başındaki % 33 oranındaki denetimsizlik tamamen giderilmiş, montaj tespit raporu bulunmayan araç kalmamış bulunmaktadır. Montaj Tespit Raporu düzenlemeye ilişkin Odamıza Yetki Devri yapılan 11.04.2005 tarihine kadar ruhsata tescilli araç oranı % 67 iken, 2 yılda bu oran % 100'e çıkarılmıştır.
2007 sonu itibarıyla, 1 milyon 804 bin 757 aracın son kontrolü yapılarak Montaj Tespit Raporlarıyla birlikte Trafik Tesciline işlenmesi sağlanmıştır. Bu denetim rakamı ile Emniyet Genel Müdürlüğü ve TÜİK'in Türkiye'deki LPG'li araç verileri arasında tam bir uyum sağlanmıştır. TMMOB Makina Mühendisleri Odası bu nedenle ilgili veriler ile ekteki raporu kamuoyuna gurur duyarak sunmaktadır.

LPG/CNG'ye Dönüştürülmüş Araçlarda Denetim Uygulamaları Oda Raporu için tıklayınız

Ali Ekber ÇAKAR
TMMOB Makina Mühendisleri Odası
Yönetim Kurulu Sekreteri