YAPI DENETİMİNİ PİYASALAŞTIRAN YASANIN DEĞİŞİKLİĞİNE DE HAYIR!

TMMOB Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Soğancı, TBMM`ye sunulan Yapı Denetimi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi üzerine 22 Mart 2011 tarihinde bir basın açıklaması yaptı.

YAPI DENETİMİNİ PİYASALAŞTIRAN YASANIN
DEĞİŞİKLİĞİNE DE HAYIR!

4708 Sayılı Yapı Denetimi Yasası‘nın ilk çıktığı günden bu yana sorunlu olduğu, "kamusal hizmet anlayışını göz ardı ettiği" Birliğimizce birçok kere ifade edilmiştir. İlk olarak 19 ilde pilot olarak uygulanan yapı denetimi, sistemin yanlışlıkları giderilmeden 2011 yılbaşından itibaren 81 ile yaygınlaştırılmıştır.

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından yasadaki eksikliklerin giderilmesi adına bir çalışma yürütülmekteyken, AKP milletvekilleri yapı denetimine ilişkin değişikliği içeren kanun teklifini TBMM‘ye sunmuştur.  

4708 Sayılı Yasa‘nın tüm sorunları ortadayken ve biliniyorken, ne yazık ki teklif edilen değişiklikler de sorunludur.

Bilindiği üzere, 1999 Marmara depremi, merkezi ve yerel idarelerin sorumluluklarını yerine getirmediğini/getiremediğini açıkça ortaya koymuştur.

Siyasi iktidarların popülist yaklaşımları sonucu çıkarılan imar afları, yer seçiminde yapılan hatalar, kaçak yapılaşmayı meşrulaştıran hatta teşvik eden yaklaşımlar ve kaçak katlara para cezası karşılığı ruhsat veren belediyeler, depremin doğurduğu zararlardan sorumlu olmalarına karşın, bugün ne değişmiştir?

Değişen tek şey, kamu gücü kullanan idarelerin yapı denetim görevinin yapı denetim kuruluşlarına havale edilmesidir. Yapı üretim sürecinin; yer seçiminden planlamaya, yapı tasarımından üretimine, yapı üretiminden kullanım aşamasına kadar kamu otoritelerinin denetiminde işleyen bir süreç olması gerekirken, denetimi ortadan kaldıran bir biçimde süreç birbirinden koparılmıştır.

Bugün ülkemizde, TOKİ, kamu idareleri, ihaleli yapım işleri ve belediyeler ayrı ayrı sürecin içinde yer almaktadırlar. Her birine ayrı ayrı yasalar uygulanmaktadır. Bu durumda, bütünlüklü ve sağlıklı işleyen bir sistemden söz edebilmek olanaklı değildir.

4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Yasa, Marmara depreminden hemen sonra yürürlüğe girmiş ve ilk olarak 19 ilde uygulamaya konulmuştur. Bugün ise sanki "başarılı bir uygulamaymış" gibi tüm ülke sathında uygulanması aşamasına geçilmiştir.

Bu Yasa, yürürlüğe girdiğinden bu yana hep tartışılan bir yasa olup, "can ve mal güvenliğini teminen, imar plânına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak" biçiminde tariflenen amacı gerçekleştirmeden uzaktır. Çünkü bir kamusal hizmet olan yapı denetim hizmetinin, "ticari firma niteliğindeki yapı denetim kuruluşları aracılığı ile verilmesini" temel alan bir yaklaşımın başarıya ulaşması olanaklı değildir. Bu nedenle de yaklaşık 10 yıldan bu yana 19 ilde uygulanan sistem başarısızdır, başarılı olması da beklenmemelidir.

Şimdi de Yapı Denetimi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi adı altındaki yasa değişikliği TBMM gündemindedir. Bu kanun teklifinin getirdiği tek değişiklik bütün sistemin yükünü ve cezasını yalnızca ücretli çalışması öngörülen mühendis ve mimarlara yıkmaktır.

Yasa‘da denetçi mühendis ve mimarın alacağı ücret, iş akdi, mesleki sorumluluk sigortası ve mesleki bağımsızlığına ilişkin bir ibare dahi bulunmamaktadır. İşverene karşı güvencesiz bırakılan denetçi mühendis ve mimara verilecek ceza ise işverene verilecek cezadan daha ağırdır. Böylece, devletin asli ve sürekli görev alanı olan yapı denetimi alanı, yani kamunun can ve mal güvenliği, yapı denetim şirketleri aracılığıyla güvenceden yoksun, ücretleri piyasa koşullarına terk edilmiş mühendis ve mimarlara verilmiştir.

Kamusal bir hizmeti ticarileştiren, hizmeti ticarileştirirken hem toplumu hem de mühendis ve mimar meslek mensuplarını mağdur eden bir kamu hizmet anlayışının, toplumun can ve mal güvenliğinin sağlanmasında başarılı olamayacağı açıktır.

Gerek TBMM‘deki Komisyon gerekse TBMM, konunun asli tarafı olan TMMOB‘nin önerilerini değerlendirmeli ve Yapı Denetim Yasası‘nı bilimin ve tekniğin ışığında yeniden düzenlemelidir.

Dünya Japonya depremini tartışırken, %95‘i deprem bölgesinde bulunan ülkemizin, mevcut yasa teklifinde öngörülen düzenlemelerle olası depremlere hazır olduğunu ya da hazır olacağını ileri sürmenin kocaman bir yalan olduğunu, yaşanacak olası bir depremle bedelini hep birlikte ödeyerek göreceğiz.

Toplumun ve bizlerin beklentisi, yeni felaketlerin ağır bilançolarına tanıklık etmek değil, bir felaketin en az hasarla nasıl atlatıldığına tanıklık etmektir.

Mehmet Soğancı
TMMOB Yönetim Kurulu Başkanı